Al eeuwenlang zetten boekbezitters hun naam in hun eigendommen. Zo dragen talloze middeleeuwse handschriften en vroege producten van de boekdrukkunst dergelijke eigendomsinscripties. Vanaf de 16de eeuw lieten boekenliefhebbers, die zich dat konden permitteren, hun boeken speciaal inbinden en hun naam of wapen in het leer stempelen.

Een andere vorm van het merken van boeken is het ex libris (ook wel geschreven als exlibris en ex-libris), een gedrukt papiertje met daarop aangegeven van wie het betreffende boek is. Dergelijke eigendomsmerken zijn in de 15de eeuw in het Duitse taalgebied onstaan en vonden al in de 16de eeuw een internationale verbreiding.

Het ex libris bevatte eerst alleen typografische en veel heraldische elementen; later gaan emblematische en allegorische elementen overheersen. Sinds de 19de eeuw worden ex librissen vervaardigd, waarin de persoonlijkheid van de bibliofiel tot uitdrukking komt. Kunstenaars als Theo van Hoytema (1863-1917), Theo Molkenboer (1871-1920) en Willem Wenckebach (1860-1937) ontwierpen ex librissen, maar ook Carel Adolph Lion Cachet (1864-1945), de ontwerper van kunstnijverheid, en de typograaf Sjoerd de Roos (1877-1962). Van Piet Mondriaan (1872-1944) is bekend dat hij in zijn jonge jaren dit soort werk gemaakt heeft. En voor de smalle beurs waren er de ontwerpen van Anton Pieck (1895-1987).

Het ex libris is een kunstvoorwerp geworden, en als zodanig object van verzamelaars. Het Museum Meermanno-Westreenianum/Museum van het Boek in Den Haag fungeert als de nationale exlibrisverzameling; er worden daar meer dan 100.000 boekmerken bewaard. Een deel van die collectie werd tentoongesteld van 7 augustus tot en met 7 september 1986 in het Centraal Museum.

Documentation

  • Nederlandse exlibris uit drie eeuwen : keuze van Nederlandse exlibris van voor de eerste wereldoorlog uit de verzamelingen van het Rijksmuseum Meermanno-Westreenianum / Museum van het Boek, Rijksmuseum Meermanno-Westreenianum 'Museum van het Boek' ('s-Gravenhage, 1986), 24 p.

Collection in this exhibition

  • No objects from the Centraal Museum collection were shown in this exhibition

Persistent url

To refer to this object please use the following persistent URL: https://hdl.handle.net/21.12130/exhibit.1896ACF2-E3D8-4BB2-9A16-124F0F00C5E0

Questions?

Do you have a remark or extra information on this exhibition? Please let us know!