Wat is de impact van de alomtegenwoordigheid van beelden op onze ervaring van de werkelijkheid? Samen met artistiek podium FOTODOK nodigen we beeldend kunstenaars, fotografen en andere experts op het gebied van beeldcultuur uit om deze vraag gezamenlijk te verkennen. De gesprekken, onder leiding van moderator Rubiah Balsem, vinden plaats op 9 maart, 13 april en 25 mei.  

13 april: De fotografische blik 

Kijken we nog wel met het blote oog naar de wereld, of ervaren we deze indirect, via beelden? En wat doet dit met onze ervaring van de werkelijkheid?  

De kunstenaars die in de jaren ’60 en ’70 fotorealistisch begonnen te werken behoorden tot de eersten die signaleerden hoe beeldcultuur onze perceptie van de werkelijkheid overnam. Dat was voor deze kunstenaars de reden om niet langer naar geleefde ervaring te schilderen, maar om bestaande afbeeldingen als uitgangspunt voor hun schilderijen te nemen. Met veelal zelf geschoten foto’s als vertrekpunt, werd de realiteit in de geschilderde voorstellingen subtiel gemanipuleerd om de wisselwerking tussen oog, camera en beeld te onderzoeken. Hierdoor wierpen deze kunstenaars de vraag op wat de werkelijkheid eigenlijk is en hoe we deze waarnemen - een vraag die alleen maar relevanter is geworden nu we zelf met onze eigen telefoons kunnen filmen en fotograferen en deze beelden direct via verschillende kanalen delen. Wat kunnen experts op het gebied van fotografie, beeldende kunst en beeldredactie in de journalistiek ons vertellen over de impact van beeldcultuur op onze ervaring van de werkelijkheid?  

Bij deze editie van ‘De impact van beeldcultuur’ zijn te gast: Hanneke Grootenboer (kunsthistoricus), Isabelle van Hemert (beeldredacteur De Correspondent) en Tina Farifteh (fotograaf en filmmaker). Vooraf aan het gesprek vindt een inleidend interview plaats met Esmee Postma, gastconservator van Op scherp. De gasten worden geïntroduceerd door een beeldcolumn samengesteld door Femke Rotteveel, directeur van FOTODOK. 

Sprekers

Hanneke Grootenboer is Professor Early Modern Art and Visual Culture bij de Universiteit van Amsterdam. Haar onderzoek naar vroegmoderne Nederlandse visuele en materiële cultuur verhoudt zich op kritische en transhistorische wijze tot filosofie en hedendaagse kunstpraktijk, met een focus op onderwerpen als realisme, intimiteit, innerlijkheid en reflectie. Een van haar meest recente boeken, The Pensive Image: Art as a Form of Thinking uit 2021, won in 2023 de Outstanding Monograph Prize van de American Association of Aesthetics. Voor de publicatie van Op scherp schreef zij een essay over richtlijnen voor fotorealistisch kijken.

Isabelle van Hemert leidt de beeldredactie van De Correspondent. Ze is gefascineerd door het gegeven dat kijken, zelfs op het meest basale niveau, een aangeleerde vaardigheid is die per cultuur en individu verschillend vorm krijgt. Ze is zich bewust van de rol die (fotografische) beelden hierin spelen en maakt daar in haar werk actief gebruik van. Welk perspectief op een onderwerp of wiens blik helpt ons om dat onderwerp met nieuwe of scherpere ogen te zien? Met haar beeldselecties wil ze steeds die vraag beantwoorden. 

Tina Farifteh is een Nederlands-Iraanse fotograaf en filmmaker en voltooide een masteropleiding aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam en een bacheloropleiding aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag. In haar werk reflecteert ze op hoe de door de mens gemaakte machtsstructuren als natiestaten en bedrijven de levens van gewone mensen beïnvloeden. Hierbij staat de rol van beelden centraal, en de manier waarop deze onze gedachtes, emoties en gedrag beïnvloeden. Haar korte documentaire Kitten of vluchteling? beleefde in 2023 zijn première tijdens het Nederlands Filmfestival. Hierin onderzoekt ze de werking van empathie: hoe kan het dat we zo empathisch zijn naar de een en zo wreed naar de ander?

Moderator

Rubiah Balsem, Directeur en oprichter van Studio Balsem, richt zich op de cruciale rol van kunst en cultuur bij het vormgeven van onze systemen en samenleving. In haar onderzoek naar kunst- en cultuurecosystemen en het integreren van niet-Eurocentrische perspectieven, verkent ze nieuwe wegen in de culturele dialoog. Als strategisch adviseur, bestuurder, curator en lid van advies- en toezichtsraden voor diverse culturele organisaties, waaronder het Buro Stedelijk, OSCAM en Amsterdam Art, streeft ze naar organisaties die nieuwsgierigheid en diverse perspectieven op kunst en cultuur omarmen. Momenteel is Rubiah bezig als kwartiermaker/directeur van een nieuw hedendaags kunstmuseum in oprichting.

FOTODOK 

FOTODOK is een presentatieinstelling in Utrecht die urgente maatschappelijke thema’s door middel van beeldverhalen van verschillende perspectieven voorziet. FOTODOK organiseerde in 2019 en 2022 symposia over de rol van de vrouwelijke fotograaf met gesprekken over gender, representatie en inclusie binnen het fotografische veld.