Persbericht: Willem de Rooij - Valkenburg

Persbericht - 2 september 2025

Op 13 september opent in het Centraal Museum de eerste Nederlandse solotentoonstelling van Willem de Rooij in bijna tien jaar. In Valkenburg toont de kunstenaar hoe de Nederlandse elite in de achttiende eeuw visuele cultuur gebruikte om koloniale ideologie te promoten. In een omvangrijke installatie, waar voor het eerst dertig werken van Dirk Valkenburg gezamenlijk te zien zullen zijn, onderzoekt De Rooij hoe beeldcultuur strategisch werd ingezet om machtsstructuren te legitimeren.

Willem de Rooij: 'Ik ben gefascineerd door de functie van beelden binnen systemen van macht. Door ze te isoleren, hergroeperen en bevragen, probeer ik onderliggende structuren zichtbaar te maken.'

Bart Rutten, artistiek directeur Centraal Museum: 'Het Centraal Museum werkt transhistorisch: door kunst uit het verleden met een hedendaagse blik te bekijken, verbinden we haar met de actualiteit. Valkenburg is daar een treffend voorbeeld van − de installatie markeert een nieuwe stap in het eigenzinnige oeuvre van Willem de Rooij en werpt tegelijk nieuw licht op het werk van Dirk Valkenburg.'

Portretten

In Valkenburg zijn verschillende genrewerken van Valkenburg en zijn tijdgenoten te zien: plantagelandschappen, botanische studies, jachttaferelen en portretten. Valkenburg maakte portretten van en voor vermogende, koloniale opdrachtgevers, die in tegenstelling tot de tot slaaf gemaakte mensen op zijn schilderijen altijd als individu zijn afgebeeld. Door de weloverwogen plaatsing op panelen toont De Rooij hoe rijkdom en status werden doorgegeven aan volgende generaties, waardoor patriarchale en imperiale macht steeds weer werden bevestigd.

Jachttaferelen en stillevens

Net als zijn portretten, vormen ook de jachttaferelen van Valkenburg een onderbelicht genre binnen zijn oeuvre. Ook hier is de werking van de 'witte blik' goed terug te zien: de jacht gold als voorrecht van de rijken en de taferelen dienen dan ook als symbool van macht en status. De Rooij speelt met herhalingen om de werking van beeldcultuur te demonstreren: ondanks de vaak perverse voorstellingen van dode dieren, beschikken de beelden over een zekere aantrekkingskracht die wordt versterkt door de taferelen te isoleren.

Afbeeldingen van plantages

De schilderijen die Valkenburg in Suriname maakte zijn uniek binnen de kunst van het Caribische gebied in de achttiende eeuw, omdat ze inheemse en tot slaaf gemaakte mensen ter plaatse laten zien. Het geweld dat onlosmakelijk verbonden was met het winstgevende plantagesysteem ontbreekt echter.

In de laatste zaal komen alle genrestukken samen: op een paneel hangt het bekendste plantagewerk van Valkenburg (Samenkomst van tot slaaf gemaakte mensen op een plantage van Jonas Witsen, een bruikleen van het Staatsmuseum voor Kunst in Kopenhagen) naast het portret van Maria Uylenbroek en een stilleven met dode vogels. Door beelden van tot slaaf gemaakte en inheemse mensen, vrouwen en dieren naast elkaar te plaatsen onthult De Rooij de werking van de witte, mannelijke blik die nog steeds overheerst.

‍

Toe-eigening en samenwerking

Sinds de vroege jaren negentig maakt Willem de Rooij (1969, Nederland) tijdelijke installaties waarin hij de politiek van representatie analyseert via toe-eigening en samenwerking. Zijn zorgvuldig gemaakte publicaties en objecten weerspiegelen zijn onderzoek in de kunstgeschiedenis en visuele antropologie.

Met zijn ervaring in film en geluid gebruikt De Rooij montage als methode bij het presenteren van toegeëigende beelden en objecten. Zo ontstaan nieuwe betekenissen tussen ogenschijnlijk uiteenlopende elementen.

Over Dirk Valkenburg

Dirk Valkenburg (1675-1721) was een Nederlandse kunstschilder. In het begin van de achttiende eeuw werkte Valkenburg twee jaar in Suriname, waar hij op de suikerplantages beelden van tot slaaf gemaakte Afrikanen en inheemse bewoners maakte voor vermogende, koloniale opdrachtgevers. Valkenburg is twee jaar in de leer geweest bij Jan Weenix.

Catalogus

Bij de tentoonstelling verschijnt de eerste volledige publicatie over het oeuvre van Dirk Valkenburg: Dirk Valkenburg, een 'catalogue raisonné'. De uitgave is samengesteld door Willem de Rooij en historicus Karwan Fatah-Black (Universiteit Leiden), specialist in slavernij- en koloniale geschiedenis. De publicatie bevat vijftien nieuwe essays van internationale wetenschappers en denkers op het gebied van kunstgeschiedenis, kolonialisme, ecologie, queer en postkoloniale studies, zoals Frank Dragtenstein, Karin Amatmoekrim en Will Furtado.

Dirk Valkenburg is ontwikkeld in samenwerking met het RKD, 's werelds grootste kenniscentrum op het gebied van beeldende kunsten van de Nederlanden. Het RKD verwerft, beheert, onderzoekt, verbindt en presenteert kunsthistorische kennis en informatie voor musea, wetenschap en publiek.

Over Willem de Rooij

Willem de Rooij studeerde aan de Universiteit van Amsterdam, de Gerrit Rietveld Academie en de Rijksakademie in Amsterdam. Sinds 2006 is hij docent Beeldende Kunst aan de Städelschule in Frankfurt am Main en sinds 2015 advisor aan de Rijksakademie in Amsterdam. In 2016 richtte hij mede BPA// Berlin program for artists op en werd hij lid van de Akademie van Kunsten.

In 2000 won De Rooij de Baloise Art Prize, en hij werd genomineerd voor de Hugo Boss Award (2004) en de Vincent Award (2014). Hij was Robert Fulton Fellow aan Harvard University in 2004 en DAAD fellow in Berlijn in 2006. In 2005 vertegenwoordigde hij Nederland op de Biënnale van Venetië samen met Jeroen de Rijke (1970–2006), met wie hij van 1994 tot 2006 samenwerkte onder de naam De Rijke / De Rooij.

Recente solotentoonstellingen zijn onder andere King Vulture (Akademie der bildenden Künste, Wenen), Pierre Verger in Suriname (Portikus, Frankfurt am Main), Whiteout (KW Institute for Contemporary Art, Berlijn), Ebb Rains (IMA, Brisbane), Entitled (MMK Museum für Moderne Kunst, Frankfurt am Main) en The Impassioned No (Consortium, Dijon). Recente groepstentoonstellingen zijn onder andere steirischer herbst (Graz), Errata (MAIIAM, Chiang Mai), Mindful Circulations (BDL Museum, Mumbai), Stories of Almost Everyone (Hammer Museum, Los Angeles), de 17de Jakarta Biënnale, EVA International – de Biënnale van Ierland (Limerick), de 10de Biënnale van Shanghai en Hollandaise (Raw Material Company, Dakar).

Het werk van Willem de Rooij is opgenomen in de collecties van onder meer het Stedelijk Museum (Amsterdam), MUMOK (Wenen), Hamburger Bahnhof (Berlijn), Centre Pompidou (Parijs), MOCA (Los Angeles) en MoMA (New York).

Valkenburg is een partnerproject met Hartwig Art Foundation. De tentoonstelling is van 13 september 2025 tot en met 25 januari 2026 te zien in De Verdieping in het Centraal Museum in Utrecht.

—

Pers

Persbeelden zijn hier te downloaden

‍