In 1518, Jan van Scorel left Utrecht to travel to Italy via Germany and Austria. From Venice he embarked on a pilgrimage to Jerusalem. There he made pen drawings which he later used for the view on Jerusalem, on the central panel of this triptych. In 1522 Scorel settled in Rome, where the Utrechter pope Adrian Florisz Boeyens (1459-1523) appointed him to succeed Raphael (1483-1520) as ‘conservator’ of the Vatican’s art treasures. After the Pope’s death in 1523, Scorel returned to Utrecht. According to his biographer Karel van Mander he took up residence with Herman van Lokhorst, deacon of the St-Salvator church and canon of the Dom church. It was he who commissioned Scorel to paint the Triptych with the Entry of Christ into Jerusalem. It is Scorel’s first major known work after his return from Rome, and it shows the influence of his Italian stay. Scorel adopted the diagonal setup of the composition on the central panel from Michelangelo’s The Great Flood on the ceiling of the Sistine Chapel (1508-1512), and the Italianate figures are influenced by Raphael’s work. The patron and his forebears are depicted on the outside of the wings. The two Latin inscriptions report the names and death dates of the depicted people and the context of the commission. It transpires that Herman van Lokhorst was having his forebears’ tomb in the Dom church restored. This restoration probably motivated the commission for the triptych. The saints painted on the inside of the wings -- Agnes, Pope Cornelius, Abbot Antonius, Sebastian, Gertrude of Nivelles and finally Christopher – offered protection against fever, the pest or a sudden death. In that event, Agnes would represent purity. Christ’s entry into earthly Jerusalem is a suitable image for a memorial tablet. It refers to the entry of the soul into celestial Jerusalem and the triumph over death. The Liturgy of the Dead still invokes the image of the heavenly city of Jerusalem to mark the moment that the body is carried from the church.
Title
Drieluik met de intocht van Christus in Jeruzalem, heiligen en op de buitenzijden van de luiken stichters uit de familie Van Lokhorst
Artist
Jan van Scorel (Schoorl 1495 - 1562 Utrecht)
Dating
ca 1526
Material and technique
Object number
6078 a, 7991
Object type
Acquisition
schenking 1941
Dimensions
hoogte (middenpaneel) 79 cm
breedte (middenpaneel) 147 cm
hoogte (linkerluik buitenzijde) 81.3 cm
breedte (linkerluik buitenzijde) 65.5 cm
hoogte (rechterluik binnenzijde) 81.5 cm
breedte (rechterluik binnenzijde) 65.7 cm
hoogte (rechterluik buitenzijde) 81.5 cm
breedte (rechterluik buitenzijde) 65.7 cm
hoogte (in gesloten toestand, met lijst) 95.7 cm
breedte (in gesloten toestand, met lijst) 160.5 cm
diepte (met lijst) 7.8 cm
ca. diepte (met lijst) 16 cm (in gesloten toestand)
hoogte (in geopende toestand, met lijst) 95.7 cm
breedte (in geopende toestand, met lijst) 323.5 cm
gewicht 64.4 cm
Inscriptions and markings
- niet gesigneerd, niet gedateerd
- opschrift recto linkerluik buitenzijde onderaan: Qve lavisse pedes tersisse vnxisseq[ve] sacros o mvlier, lachrimis crinibvs atq[ve] rosa // Diceris, officio redimens tva crimina pvlchro // Me[m]braq[ve] sic D[omi]ni contvmvlanda notans // Decano Lochorst pete femina s[an]c[t]a qvietem Sacrv[m] qvi magno fu[n]dat amore tibi. // Esset Wernervs svbita nisi morte peremptvs Tvtata hv[n]c virt[vs] imperiosa foret (zie voor de vertaling tent. cat. Kunst voor de beeldenstorm, 1986, p. 180)
- opschrift recto linkerluik buitenzijde r.o.: Obiit Herman[n]vs VIII idvs // Augvsti M CCCC XXVIII // Obiit III Cal. Octob M CCCC I
- opschrift linkerluik buitenzijde (op vaandel Johannes de Doper): ECCE AGNUS
- opschrift rechterluik buitenzijde onderaan: GHISBERTUS LOCHORST IACEO SCOLASTICUS ANTRO SI BENE QVID SERVI NV[N]C BONA MESSIS ERIT. // HERNA[N]NUS DE LOCHORST SACRI SALVATORIS TEMPLI TRAIECTEN[SIS] DECANVS ATQ[VE] NVPERHVIVS SACRE SVMME EDIS // CANONICUS AMORIS AC PIETATIS STUDIO ERGA AGNATOS IN MEDIO ECCLESIE SEPVLTOS STATVAM // PICTVRAMQ[VE] RESTAVRARI CVRAVIT AN[N]O POST VIRGINEVM PARTVM M D XXVI (zie voor de latijnse tekst en voor de vertaling tent. cat. Kunst voor de beeldenstorm, 1986, p. 180)
- opschrift recto rechterluik buitenzijde r.b. (in tekstgedeelte): A[N]NO CHRISTI M CCCC L IIII
- opschrift recto rechterluik binnenzijde (op papier van H. Gertrudis): suplatrones // vincit
What
When
Remarks
Na zijn terugkeer uit Italië kwam Jan van Scorel in Utrecht te wonen bij Herman van Lokhorst, deken van de St. Salvatorkerk en kanunnik van de Dom. Hij gaf Van Scorel de opdracht voor het drieluik. Van Lokhorst liet het gebeeldhouwde en geschilderde grafmonument van zijn voorvaderen, die in het midden van de Domkerk begraven liggen, herstellen. Het drieluik moet als memorietafel in de buurt van het graf een plaats hebben gehad. De opdrachtgever die zelf in de St. Salvatorkerk werd begraven, knielt op de vooraan op de buitenzijde van het rechterluik. Tegenover hem, op het linkerluik, knielt zijn naamgenoot. De twee andere figuren op het rechterluik zijn Gijsbert en (in wapenrusting) vermoedelijk Gerrit van Lokhorst, de stamhouder van het geslacht in 1526. De tweede figuur op het linkerluik is Werner van Lokhorst.(Zie Helmus 1999, p.74-79). Zie ook inv.nr. 7991: linkerluik binnenzijde van Lochorst drieluik. Vergelijk prent 'Gezicht op Jeruzalem' van Herman van Borculo (zie tentoonstellingscatalogus Jan van Scorel in Utrecht, 1977, cat. nr. 29)
Achter de leden van de familie Van Lokhorst zijn hun patroonheiligen afgebeeld, van links naar rechts Johannes de Doper, Tomas, Johannes de Evangelist, Anna te drieën en Willibrord(?).In de wolkenpartij in het midden is de kroning van Maria te zien. Op de binnenzijden van de luiken staan van links naar rechts op het linker luik Agnes, Paus Cornelius met de hoorn, die de gelaatstrekken van paus Adriaan VI heeft gekregen, en Antonius abt, en op het rechterluik Sebastiaan, Gertrudis van Nijvel en Christofoor. Op het middenpaneel is Jeruzalem afgebeeld. Het is de vroegst bekende topografisch correct weergegeven beeltenis van de stad. Prent naar het stadsgezicht door Herman van Borculo, Civitas Hierusalem. Gezicht op Jeruzalem met de intocht van Christus, de krypte te Bethlehem en het Heilig Graf, 1538. Houtsnede op papier van verschillende platen, 406 x 746 mm. Collectie Utrecht, Centraal Museum, inv.nr. 6869.
De hoge Utrechtse geestelijke (o.a. deken van de St. Salvatorkerk) Herman van Lokhorst liet het grafmonument van zijn voorvaderen, die in het midden van de Domkerk waren begraven, herstellen. Het drieluik werd door hem besteld als memorietafel bij het graf. Herman van Lokhorst knielt vooraan op de buitenzijde van het rechterluik, met achter hem een voorstelling van Anna te drieën. Tegenover hem, op het linkerluik, knielt zijn naamgenoot. De twee andere figuren op het rechterluik zijn Gijsbert en in wapenrusting Gerrit van Lokhorst(?), de stamhouder van het geslacht in 1526. De tweede figuur op het linkerluik is Werner van Lokhorst. Achter de leden van de familie Van Lokhorst zijn hun patroonheiligen afgebeeld, van links naar rechts Johannes de Doper, Tomas, Johannes de Evangelist, Anna te drieën en Willibrord (?). In de wolkenpartij in het midden is de kroning van Maria te zien. Op de binnenzijden van de luiken staan van links naar rechts op het linkerluik Agnes, paus Cornelius met de hoorn, die de gelaatstrekken van paus Adriaan VI heeft gekregen, en Antonius abt, en op het rechterluik Sebastiaan, Gertrudis van Nijvel en Christofoor. Op het middenpaneel is Jeruzalem afgebeeld. Het is de vroegst bekende topografisch correct weergegeven beeltenis van de stad. Prent naar het stadsgezicht door Herman van Borculo, Civitas Hierusalem. Gezicht op Jeruzalem met de intocht van Christus, de krypte te Bethlehem en het Heilig Graf, 1538. Houtsnede op papier van verschillende platen, 406 x 746 mm. Collectie Utrecht, Centraal Museum, inv. nr. 6869. Inv. nr. 6078 a: drieluik familie Van Lokhorst zonder binnenzijde linkerluik.
Tot april 2023 bestonden er in de collectieregistratie van het Centraal Museum twee aparte 'records' voor dit object. Het linker binnenluik was beschreven als inv.nr. 7991. Omdat het drieluik al sinds 1977 een geheel is, is besloten deze records samen te voegen. Dit object heeft hierdoor een wat ongebruikelijk inv.nr.
Documentation
- Catalogue of Paintings 1363-1600 : Centraal Museum Utrecht, project dir. and final ed. Liesbeth M. Helmus ; co-ed. Molly Faries and Liesbeth M. Helmus ; authors Molly Faries, Liesbeth M. Helmus and Dorien Tamis ; with contr. by J.R.J. van Asperen de Boer, Felice Geurdes and Peter Klein (Utrecht, 2011), cat.no. 22, pp. 188-202
Exhibitions
- Collectieopstelling 2023 - zaal 02, Centraal Museum
- De wereld van Utrecht. Topstukken uit vijf collecties, Centraal Museum
- Tentoonstelling van schilderijen der Utrechtsche School, Centraal Museum
Persistent url
To refer to this object please use the following persistent URL: https://hdl.handle.net/21.12130/collect.A2C721FD-8B7D-4D90-A9C0-4BE3EC4D341C
Questions?
Do you have a remark or extra information on this object? Please let us know!