In de zomer van 1972 werd de neogotische kerk Onze Lieve Vrouwe ten Hemelopneming aan de Biltstraat in Utrecht gesloopt. De kerk was in 1893-94 gebouwd naar ontwerp van architect Alfred Tepe (1840-1920). De decoratie en de inventaris kwamen op veel plekken terecht, vaak niet meer achterhaalbaar. Henri Defoer, indertijd medewerker van het Aartsbisschoppelijk Museum en initiatiefnemer van de tentoonstelling die in 1973 in het Centraal Museum werd gehouden, zei over de Biltstraatkerk: "Het is alsof de kerk als een bom is ontploft en de scherven over een groot gebied zijn verspreid."

Marius van Beek (1921-2003), beeldhouwer en redacteur van het katholieke dagblad De Tijd, schreef dat de tentoonstelling niet alleen een eerbetoon was aan de inventaris van de gesloopte kerk, maar ook "(...) een eerbetoon aan de neogotiek en een waarschuwing voor alles wat ons nog te wachten staat." Op de tentoonstelling waren onder meer beelden van F.W. Mengelberg (1837-1919) te zien, edelsmeedskunst uit de edelsmidse Brom, het enige kerkraam, gemaakt door Otto Mengelberg (1867-1924), dat van de sloop gered kon worden, en glaskunst van Joep Nicolaas uit de jaren 1930, die nog tijdens de sloop door enkele vrijwilligers van de ondergang behoed was.

Door de ontkerkelijking die zich in de tweede helft van de 20e eeuw inzette, waren het vaak financiële argumenten om kerken te sluiten: de onderhoudskosten werden te hoog. Omdat meestal geen rendabele tweede bestemming van het gebouw kon worden gevonden, werden nogal wat kerken gesloopt. Zo gebeurde dat in Utrecht in de periode 1972-1998 met 16 kerkgebouwen, de helft daarvan in de jaren 1980.

Vaak waren er weinig mogelijkheden om kunst en voorwerpen uit de kerken te redden. Het Aartsbisschoppelijk Museum, indertijd gehuisvest in het Centraal Museum, kon slechts een fractie van de voorwerpen die bedreigd werden, in depot nemen. Er was weliswaar een plan om het eerstgenoemde museum na verbouwing van het Catharijneconvent om tot vormen tot een groot kerkelijk rijksmuseum, maar dat kwam niet van de grond doordat er weinig vaart zat in het verlenen van gunningen en subsidies. Van Beek waarschuwde voor de tragische consequenties die deze gang van zaken zou kunnen hebben.

Documentatie

  • 't Gat in de Biltstraat : neogotiek in Nederland = The gap in the Biltstraat : gothic revival in Holland, [inl. A.W. Reinink], De Boer (Hilversum, 1973), 60 p.

Collectie in deze tentoonstelling

  • In deze tentoonstelling waren geen objecten uit de collectie van het Centraal Museum te zien

Duurzame url

Als u naar dit object wilt verwijzen gebruik dan de duurzame URL: https://hdl.handle.net/21.12130/exhibit.D05116B1-1025-4DB5-920D-447A3D4C8673

Vragen?

Ziet u een fout? Of heeft u extra informatie over deze tentoonstelling? Laat het ons weten!