Het is nu moeilijk voorstelbaar dat het straatnaambordje een negentiende-eeuws vondst is. Bordjes waren tot die tijd blijkbaar niet nodig. Iedereen wist waar de wekelijkse vismarkt was, namelijk op de Vismarkt en ook de Schoolstraat was eenvoudig te vinden. De Kerkstraat is nog altijd de straat waaraan de kerk ligt en wie de Amsterdamsestraatweg helemaal uitloopt komt vanzelf terecht in de hoofdstad.
Sinds 1851 is de gemeente in Nederland verantwoordelijk voor de straatnaamgeving. Het college wordt daarbij geadviseerd door de commissie, hoe kan het anders, straatnaamgeving. Het mooiste is natuurlijk als de gekozen persoonsnamen ook werkelijk iets met de stad te maken hebben. Beroemde schilders uit de Gouden Eeuw worden vaak gekozen, ook als ze elders zijn geboren en getogen. Dat de gemeente Utrecht de Haarlemse architectuurschilder Pieter Saenredam eerde met een straat, heeft echter een goede reden. Op de blinde zijmuur van de Saenredamstraat nummer 2 is sinds april van dit jaar een indrukwekkende muurschildering te zien van Saenredam’s Interieur van de Catharijnekerk, geschilderd rond 1655/60.
Waarom Saenredam?
Pieter Saenredam woonde en werkte in 1636 gedurende 20 weken in het Utrechtse. Het was de meest intensieve en productieve periode uit zijn loopbaan. Omdat hij zijn tekenbladen nauwkeurig van data voorzag, kunnen we hem binnen een straal van 10 minuten lopen op de voet volgen. Het eerste blad dateert van 18 juni 1636 en het laatste van 23 oktober. Hij bracht vijf weken door in de Mariakerk. Over de tekeningen in de Buurkerk en de Jacobikerk deed hij tot 16 augustus. Toen hij daar klaar was, werkte hij afwisselend in de Dom, de Catharijnekerk, de Pieterskerk en de Janskerk. Toen Saenredam Utrecht verliet, had hij materiaal voor schilderijen van de vier kapittelkerken van de stad, de Johannieterkerk en twee van de vier parochiekerken.
Hij was de eerste die bestaande gebouwen zo precies mogelijk vastlegde. Niet door de architectuur op het oog zo gelijkend mogelijk weer te geven, maar door op basis van gedegen opmetingen en perspectiefconstructies een correcte weergave te creëren. Hij maakte als het ware portretten van de gebouwen. Daarin onderscheidde hij zich van zijn voorgangers en tijdgenoten. Zijn ‘naar het leven’, ‘on the spot’ gemaakte tekeningen, vormden de basis voor zijn schilderijen.
Waarom Utrecht?
We denken dat Saenredam naar Utrecht kwam om de Mariakerk vast te leggen, die met afbraak werd bedreigd. Dat hij langer bleef, had mogelijk te maken met een pestepidemie. In Utrecht bereikte het dodental haar hoogtepunt in de tweede helft van augustus 1636, toen ongeveer 250 slachtoffers per week stierven. Half oktober was het aantal teruggelopen tot de helft. In Haarlem bleef het sterftecijfer vanaf augustus tot eind oktober op hetzelfde hoge niveau. Kort na 23 oktober, toen het aantal slachtoffers tot de helft was teruggebracht, ging Saenredam naar huis. Het is wrang maar waar: zijn Utrechtse ‘lockdown’ resulteerde in de mooiste architectuurtekeningen en schilderijen van de Gouden Eeuw.
