Kun je een land portretteren door middel van een stoel? De Siciliaanse ontwerper Matteo Guarnaccia ondernam met zijn project Cross Cultural Chairs een verrassende poging. Hij maakte een reis langs de acht meest dichtbevolkte gebieden ter wereld en keerde terug met acht verschillende stoelen. Daarin verwerkte hij de geschiedenis, de ideeën, de gewoontes én gebruiken van de bewoners uit de verschillende landen. Door de stoelen ter plekke te produceren werkte hij met lokale ambachtslieden, materialen en productiemethodes. Het resultaat is een unieke serie stoelen die niet alleen gaat over design maar vooral over mensen. Deze bijzonder serie werd onlangs aangekocht door het Centraal Museum.

Zitgedrag

Lees je dit terwijl je op een stoel zit? Dan bevind je je waarschijnlijk in een westers land. Maar zit je gehurkt of in kleermakerszit? Dan is de kans groter dat je, ten opzichte van Nederland, ergens ten oosten van de wereld bent.

Zo begint Guarnaccia zijn verhaal over de manier waarop ons (zit)gedrag wordt bepaald door de cultuur die ons omgeeft. Die manier van zitten heeft tal van praktische gevolgen. Zit je in kleermakerszit, dan draag je waarschijnlijk ook comfortabele kleding. En zit je laag bij de grond dan is ook de rest van het interieur daarop aangepast. Guarnaccia is geïnteresseerd in de manier waarop sociaal culturele verschillen invloed hebben op de vormgeving van gebruiksvoorwerpen. En welke gebruiksvoorwerp staat er nu dichter bij de mens dan een stoel?

Cultuur bepaalt vorm stoel

Guarnaccia begon in Brazilië en reisde achtereenvolgens naar Mexico, Japan, Indonesië, China, India, Rusland en Nigeria. Daarbij had hij een belangrijke spelregel: In ieder land verbleef hij precies één maand. In die periode moest de stoel zijn ontworpen én uitgevoerd. Bij aankomst doorkruiste hij dan ook in sneltreinvaart metropolen en dorpen,  bezocht markten en musea. Hij discussieerde -soms met handen en voeten - met de bewoners over hun gewoonten en gebruiken, de plaatselijke politiek en hun geschiedenis. Zo kreeg hij in korte tijd een beeld van de cultuur van het land; wel in het volste besef van zijn beperkte visie als (westerse) buitenstaander. In samenwerking met lokale ontwerpers vertaalde hij dat beeld vervolgens in een ontwerp. Dat moest nog diezelfde maand tot een echte stoel leiden, inclusief foto-shoot en presentatie. De eerste dag van de volgende maand vloog de ontwerper immers weer door naar zijn volgende bestemming. Na acht intensieve maanden keerde hij terug met acht verschillende stoelen, elk een portret van een land.

Strandstoelen en ijsblokjes

Guarnaccia documenteerde zijn project in een videoverslag - ook in het bezit van het museum - en hij schreef er een boek over. Zo kun je al lezend en kijkend met hem meereizen: metro in, taxi uit. Je zit aan tafel bij producenten en kijkt als het ware mee bij de plaatselijke smid. Al ruikend, proevend en dwalend volg je de ontwerper door afgelegen wijken. Hij heeft een bijzonder oog heeft voor de meest triviaal lijkende details. Zo leer je dat de prijs van de strandstoelen in het Braziliaanse Ipanema evenredig stijgt met het aantal ijsblokjes dat de drankjes koel houdt. En dat je in Lagos gemiddeld dertig uur per week zittend (!) doorbrengt in het verkeer of dat Russen houden van gekleurde plastic bloemen om de grijze winter door te komen.

Met lokale ontwerpers een stoel maken.

Ook Guarnaccia’s bezoeken aan ambachtslieden en producenten leveren interessante inzichten op. Na elke productie werd de ontwerper wijzer maar een blauwdruk kwam er natuurlijk nooit. Elk land heeft immers zijn eigen omgangsvormen, tijd is een rekbaar begrip en niet overal ter wereld wordt een tekening hetzelfde gelezen – het dreef de ontwerper soms tot wanhoop.

India

In elk land vroeg Guarnaccia aan iedereen die hij tegenkwam wat hij de meest typische stoel vond voor het land. Zo stuitte hij in India – waar de stoel pas werd geïntroduceerd door de Engelsen - op een exemplaar van de Indiase fabrikant Godrej en Boyce. Die bleek geïnspireerd te zijn op een stalen buisstoel van de Duitse ontwerper Marcel Breuer van wie het Centraal Museum ook een aantal stoelen heeft in de vaste collectie. Guarnaccia’s observatie dat veel Indiërs met één opgetrokken knie zitten verwerkte hij door het aanbrengen van een kromming in de armleuning waardoor deze houding comfortabeler wordt. Daarmee is de stoel een kruising tussen de Indiase kleermakerszit en de westerse zithouding. Voor de zitting gebruikte Guarnaccia het knoopwerk van een eeuwenoud India’s ligbed (charpai). De stoel werd gemaakt in samenwerking met de Indiase designers Sameep Padora en Ajay Shah.

Brazilië

Het gebruik van warme materialen als hout en leer zijn typisch voor Braziliaans design. De naam Brazil voert zelfs terug op de nationale boom, de pau-brasil. In deze stoel is het leer vervangen door een ongemakkelijke zitting van gevlochten gaashekwerk. Daarmee wordt verwezen naar het beleid en de militaire houding van de sinds 2019 aangetreden Braziliaanse president Jair Bolsonaro. Hij zou als president volgens critici het land enkel discomfort brengen.

Uiteindelijk slaagt Guarnaccia er telkens in stereotypen en eigen unieke invalshoeken te combineren tot een nieuw en verrassend meubel. Elke stoel heeft een eigen verhaal. Voor de fotoshoot van de stoelen - waarvoor hij lokale fotografen benaderde - bedacht hij een even simpel als doeltreffend middel. Om de eenheid rond de ver uiteenlopende locaties te bewaren gebruikte hij telkens een karakteristieke lap stof als decor. De stof wordt vaak vastgehouden door mensen die bij het project waren betrokken.

Meer stoelen in het Centraal Museum

Het Centraal Museum heeft de grootste selectie stoelen van Gerrit Rietveld in haar collectie. Lees hier meer over de stijl van de beroemde architect.

Vanaf 23 september zijn de Cross Cultural Chairs te bewonderen in de tentoonstelling Stoel neemt stelling.

Wil je zelf eens op een bijzondere stoel zitten? Kom dan naar Café Centraal, waar stoelen staan die ook in de museumcollectie zijn opgenomen.   

Alle foto's via Matteo Guarnaccia.