Het Groot bloemstuk met keizerskroon, het grootste dat Saverij schilderde, telt 63 variëteiten bloemen en 44 verschillende soorten dieren. Het bevat niet alleen dure gekweekte bloemen, zoals de keizerskroon, de tulp en de roos, maar ook veel in het wild groeiende bloemen en planten met een decoratief blad. De keizerskroon in de top wordt omgeven door irissen, tulpen, rozen, anemonen, ridderspoor, vergeet-mij-nieten, koren- en kievitsbloemen, papavers, druifjes en nog vele andere bloemen. Deze voorkeur voor wilde soorten en ook voor planten die alleen een decoratief blad hebben, zoals de varen, is typerend voor Saverij. De bloemen aan de achterzijde schemeren door de stengels en bloemen die ervoor staan heen, waardoor de diepte wordt vergroot. Bij tijdgenoten van Saverij is van dieptewerking in de boeketten nog nauwelijks of geen sprake. Omdat de bloemen allemaal anders zijn en het schilderij ook nog eens 44 verschillende dieren bevat, is het wel eens een geschilderde verzameling genoemd, een tweedimensionaal overzicht van een in de zeventiende eeuw uiterst kostbare collectie. Roelant Saverij heeft zeker twintig bloemstillevens geschilderd. Twee daarvan behoren tot de collectie van het Centraal Museum. Het ene is een klein schilderijtje op koper uit 1603 dat tot de vroegste bloemstillevens in de Noordelijke Nederlanden wordt gerekend. Het tweede is dit magistrale bloemstuk dat Saverij in 1624 in Utrecht schilderde. Het is het grootste dat hij ooit heeft gemaakt.
De keizerskroon had voor Roelant Saverij een speciale betekenis. Hij werd al aan het einde van de zestiende eeuw door de Europese schrijvers aan de keizerlijke hoven in Wenen en Praag beschreven als de Corona Imperialis. Blijkbaar werd de bloem in verband gebracht met Keizer Rudolf II (1552-1612), bij wie Saverij in dienst was geweest. Dat de schilder zijn omgeving graag wilde laten weten dat hij een roemruchte opdrachtgever had gehad blijkt uit de naam die hij aan zijn huis gaf. Hij doopte het kapitale pand in de Utrechtse Boterstraat 'het Keijserswapen'. Bij het huis hoorde een grote hortus. Tot rond 1550 waren tuinen in Europa uitsluitend beplant met inheemse soorten. De import van exotische soorten zoals de tulp, maar ook de keizerskroon, de iris en bijvoorbeeld de roos, zorgde ervoor dat het beeld van de tuinen totaal veranderde. Ook Saverij moet veel van deze kostbare geïmporteerde soorten hebben gekocht en gekweekt, want toen de bloemen en planten van zijn tuin samen met het huis in 1638 werden verkocht, brachten ze het enorme bedrag op van vierhonderd gulden.
Nu te zien in EXPO 6
Titel
Groot bloemstuk met keizerskroon
Vervaardiger
Roelant Saverij (schilder) (Kortrijk 1578 - voor voor Utrecht)
Datering
1624
Materiaal / Techniek
Inventarisnummer
2310
Objectnaam
Verwerving
aankoop 1918
Afmetingen
hoogte 130 cm
breedte 80 cm
hoogte 157 cm
breedte 106.7 cm
Opschriften / merken
- signatuur en datering recto onderaan: . ROELANT . SAVERY . FE . 1624 .
Geassocieerd onderwerp
Motief
Opmerkingen
Het schilderij diende als schoorsteenstuk van de vergaderkamer van de notarissen, Achter Sint Pieter 180 (toen F 363), te Utrecht. De 18de-eeuwse schoorsteenmantel wordt eveneens in het Centraal Museum bewaard (inv.nr. C 1928/666)
Documentatie
- Aspecten van de Nederlandse kunstgeschiedenis 1390-1970, R.H. Fuchs en Mieke Rijnders (Utrecht/Weesp, 1982) (p. 105, 107, afb. 131)
- Bloemstillevens in de Gouden Eeuw, Paul Taylor (Zwolle, 1995)
- Het bloemstuk in de schilderkunst, H. van Guldener (Amsterdam, 1949) (p. 13)
- Catalogus der schilderijen [1933] (Utrecht, 1933) (cat. nr. 163, afb. 14)
- De Catalogus der schilderijen [1952] (Utrecht, 1952) (cat. nr. 248, afb. 45)
- Catalogus der schilderijen in het Museum Kunstliefde, A.D. de Vries en A. Bredius ; m.m.v. S. Muller (Utrecht, 1885) (cat. nr. 74)
- Catalogus der schilderijen in het Museum Kunstliefde, A.D. de Vries en A. Bredius ; m.m.v. S. Muller (Utrecht, 1885)
- Catalogus van schilderijen der Utrechtsche School (Utrecht, 1941) (cat. nr. 163, afb. 22)
- Dit is het Centraal Museum!, teksten Ninke Bloemberg ... [et al.] ; eindred. Liesbeth M. Helmus, Hans Schopping (Utrecht, 2012) (nr. 13, met afb. in kleur)
- Dutch Flower Painting 1600-1720, Paul Taylor (New Haven, 1995) (p. 144-146, 157, afb. 88 in kleur)
- Dutch Still-Life Painting in the seventeenth century, by Ingmar Bergström. I. Bergström (London, 1956) (p. 90, 93, afb. 83)
- The flower pieces of Roelandt Savery, Sam Segal (pp. 309-337)
- Flowers and nature : Netherlandish flower painting of four centuries, Sam Segal (Amstelveen, 1990) (p. 173, afb.)
- Goede onbekenden; IX: Schilders van het vroege Nederlandse bloemstuk met klein gedierte als bijwerk (vervolg), Laurens J. Bol (p. 755, 756, afb. 4 op p. 754)
- Goltzius to Van Gogh Drawings and Paintings from the P. & N. De Boer Foundation, Edited by Hans Buijs and Ger Luijten (Parijs, 2014)
- Graven naar het verleden : Archeologie van de lage landen, van ijstijd tot middeleeuwen, Gerrit van der Heide (Utrecht, 1975)
- Het grote bloemstuk. Roelant Savery (1576-1639), Sam Segal (afb.)
- Historier om blommer : myter, litteratur, trägårdshistoria & odling, Sanne Töringe (Stockholm, 2002) (p. 4, met afb. in kleur)
- De Hollandsche Schilderkunst in de Zeventiende Eeuw, deel 1, Frans Hals en zijn tijd, W. Martin (Amsterdam, 1935) (p. 292-293, afb. 171)
- Hollandse schilders in de Gouden Eeuw, B. Haak ([Amsterdam], 1984) (p. 214, afb. 445 op p. 213)
- Holländische Stillebenmaler im 17. Jahrhundert, Erika Gemar-Koeltzsch. hrsg. von Klaus Ertz und Christa Nitze-Ertz. Erika Gemar-Koeltzsch (Lingen, 1995) (dl. 3, p. 892, nr. 351/7)
- Holländischer Maler des 17. Jahrhunderts nahe den grossen Meistern. Landschaften und Stilleben, L.J. Bol (Braunschweig, 1969) (p. 39)
- Illusion in art. Trompe l'oeil. A history of pictorial illusionism, M.L. d' Otrange Mastai (New York, 1975) (p. 201-202, afb. 212)
- Kunstwerk van de maand juli 1965 (Utrecht, 1965) (met afb.)
- Een Middelburgse Breughel-groep II. Ambrosius Bosschaert, vervolg, L.J. Bol (p. 105)
- Ommegang door onze musea III, Just. Havelaar (p. 239, afb. op p. 240)
- Oude huizen te Utrecht [1911], door S. Muller Fz. (Utrecht, 1911) (p. 43)
- Roelant Savery : Die Gemälde, K.J. Müllenmeister (Freren, 1988) (p. 175, 179, 334-335, nr. 283, p. 356, 361, 389, 396)
- Roelant Savery in seiner Zeit (1576-1639), [Katalogred.: Herbert Gerten, Ekkehard Mai, Martina Schlagenhauter] (Keulen, 1985) (cat. nr. 44, afb. p. 125)
- Röntgenonderzoek van de oude schilderijen in het Centraal Museum te Utrecht, M.E. Houtzager ... [et. al.] (Utrecht, 1967) (p. 262-263)
- Schilderkunst tot 1850. De verzamelingen van het Centraal Museum Utrecht [cat. nrs. 291-590], Liesbeth M. Helmus (Utrecht, 1999) (pp. 1336-138, cat. nr. 575, met afb.)
- Schilders in Utrecht 1600-1700, Paul Huys Janssen (Utrecht, 1990) (p. 77, afb. 64 op p. 78)
- Het Stilleven, [tekst Eveline Vermeulen] (Den Haag, 1933) (cat. nr. 275, afb. 10)
- Topkapi & Turkomanie : Turks-Nederlandse ontmoetingen sinds 1600, onder red. van Hans Theunissen, Annelies Abelmann, Wim Meulenkamp. Hans Theunissen, Annelies Abelman, Wim Meulenkamp (red.) (Amsterdam, 1989) (p. 88, afb. 8)
- Utrecht's kunst in opkomst en bloei 650-1650, [voorw. C.H. de Jonge, D.P.R.A. Bouvy] (Utrecht, 1948) (cat. nr. 52)
- Verborgen verhalen : betekenissen van Vlaamse & Nederlandse schilderijen 15e-18e eeuw, Annemarie Vels Heijn ... [et al.] ; met bijdr. van Akkerym Doenendans ... [et al.] (Amsterdam, 2003) (pp. 190-191, met afb. in kleur)
Tentoonstellingen
- De wereld van Utrecht. Topstukken uit vijf collecties, Centraal Museum, Utrecht, 2016
- Dit is het Centraal Museum! Topstukken uit de vijf collecties, Centraal Museum, Utrecht, 2012
- Utrechters dromen van Rome, Centraal Museum, Utrecht, 2008
- De keuze van Simon Levie : oude meesters uit de collectie van het Centraal Museum Utrecht, Centraal Museum, Utrecht, 1995
- De Utrechtse Parade 1495-1995, van Van Scorel tot Rietveld en Koch, Centraal Museum, Utrecht, 1994
- Roelant Savery en zijn omgeving, Centraal Museum, Utrecht, 1985
- Roelant Savery in seiner Zeit (1576-1639), Wallraf-Richartz-Museum, Keulen, 1985
- Kunstwerk van de maand juli 1965, Centraal Museum, Utrecht, 1965
- Utrecht's Kunst in Opkomst en Bloei 650-1650, Centraal Museum, Utrecht, 1948
- Bloemstillevens uit vier eeuwen, Frans Halsmuseum], Haarlem, 1947
- Tentoonstelling van schilderijen der Utrechtsche School, Centraal Museum, Utrecht, 1941
- Het Stilleven, Kunsthandel J. Goudstikker, Amsterdam, 1933
- Nederlandsche stillevens uit vijf eeuwen, Haags Gemeentemuseum, Den Haag, 1926
Duurzame url
Als u naar dit object wilt verwijzen gebruik dan de duurzame URL: https://hdl.handle.net/21.12130/collect.65026E7C-FCCE-41E6-B2EF-40B7B975F85F
Vragen?
Ziet u een fout? Of heeft u extra informatie over dit object? Laat het ons weten!