Wat is de impact van de alomtegenwoordigheid van beelden op onze ervaring van de werkelijkheid? Samen met artistiek podium FOTODOK nodigen we beeldend kunstenaars, fotografen en andere experts op het gebied van beeldcultuur uit om deze vraag gezamenlijk te verkennen. De gesprekken zijn onder leiding van moderator Rubiah Balsem en vinden plaats op 9 maart, 13 april en 25 mei.  

25 mei: Zwarte identiteit en representatie 

Hoe komt het dat we bijna alleen maar mannelijke, witte fotorealisten kennen? Wat kunnen we leren over de impact van beeldcultuur van vroeger en nu als we de representatie van Zwarte mensen in beeldende kunst en fotografie onderzoeken?  

De kunstenaars die vaak tot de klassieke canon van fotorealisme gerekend werden vonden dat het onderwerp van hun werk er eigenlijk niet toe deed. Het ging hen om het creëren van een nieuwe schilderstijl waarbij ze de rol van het beeld in de samenleving centraal stelden. Deze kunstenaars waren – met enkele uitzonderingen – wit, mannelijk en Noord-Amerikaans. In de jaren '60 en '70 stond er echter tegelijkertijd met hen een generatie kunstenaars op die ook fotorealistisch werkten, maar met een nadrukkelijk geëngageerde beeldtaal. Zij daagden de heersende norm uit en bekritiseerden traditionele representatie van vrouwen en Zwarte mensen.  

Afro-Amerikaanse kunstenaars als Barkley L. Hendricks voelden de taak om de afwezigheid ofwel neerbuigende afbeeldingen van Zwarte mensen in de westerse kunstgeschiedenis te corrigeren. Vernieuwend was Hendricks’ hyperrealistische oog voor de textuur, tint en detail van de zwarte huid. Hij zei hierover: ‘Ik probeer altijd de schoonheid en de verscheidenheid van de huidskleuren die we Zwart noemen aan bod te laten komen.’ Hendricks’ oeuvre is nog steeds van grote invloed op kunstenaars van latere generaties, onder wie Kehinde Wiley en Esiri Erheriene-Essi wier werk ook in Op scherp te zien is. Ook fotografen en andere hedendaagse kunstenaars bieden een kritische blik op onze beeldcultuur in verleden en heden, met aandacht voor de representatie van Zwarte identiteit. 

Bij deze editie van 'De impact van beeldcultuur' zijn te gast: Iris Kensmil (beeldend kunstenaar), Sara Blokland (beeldend kunstenaar, onderzoeker en curator fotografie) en Tarona (kunstenaar en regisseur). Voorafgaand aan het gesprek vindt een inleidend interview plaats met Esmee Postma, gastconservator van 'Op scherp'. De gasten worden geïntroduceerd door een beeldcolumn samengesteld door Femke Rotteveel, directeur van FOTODOK.

Sprekers

Sara Blokland is een beeldend kunstenaar, onafhankelijk onderzoeker en curator fotografie. Haar werk onderzoekt de ambigue relatie tussen fotografie en (post)koloniale culturele geschiedenissen. Haar werk is internationaal tentoongesteld in het Kumho Museum in Seoul, Gallery Lmak-projects in New York en in Nederland in het Stedelijk Museum Amsterdam, Museum Arnhem en Kunstmuseum Den Haag. Ze was co-redacteur en initiatiefnemer van het boek Unfixed Photography and Post-Colonial Perspectives in Contemporary Art (2012) en werkte als curator en onderzoeker onder andere aan de tentoonstelling IDENTITIES – Contemporary Caribbean perspectives (2020) bij Wereldmuseum Rotterdam. Momenteel is ze tevens werkzaam als docent op de fotografie-opleiding van de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht en de masteropleiding Photography and Society bij de Koninklijke Academie van de Beeldende Kunsten in Den Haag.

Beeldend kunstenaar Iris Kensmil richt zich op de eigen kracht van Zwarte mensen vanuit een feministisch perspectief. In haar schilderijen, tekeningen en installaties verbeeldt zij belangrijke Zwarte schrijvers, muzikanten en activisten, en biedt zij een eigen en onderbelicht perspectief op de geschiedenis van Zwarte stemmen en ervaringen in het streven naar emancipatie en vooruitgang. De bijzondere wijze waarop zij deze thematiek verbeeld in een heldere confronterende stijl heeft haar status als belangrijk en vernieuwend kunstenaar gevestigd. Kensmil vertegenwoordigde Nederland op de Biënnale van Venetië 2019 en haar werk wordt getoond in vele musea in diverse landen. Haar werk Sojourner Truth (2018) is momenteel te zien bij het Centraal Museum in Collectie Centraal.

Tarona (geb. 1985, Curaçao) is kunstenaar en regisseur. Ze heeft haar carrière gewijd aan het verkennen van de complexiteiten van identiteit en het creëren van ruimte voor de Zwarte diaspora om een nieuwe manier van kennen en zijn te ontwikkelen. Tarona woont en werkt in Rotterdam.

Moderator

Rubiah Balsem, Directeur en oprichter van Studio Balsem, richt zich op de cruciale rol van kunst en cultuur bij het vormgeven van onze systemen en samenleving. In haar onderzoek naar kunst- en cultuurecosystemen en het integreren van niet-Eurocentrische perspectieven, verkent ze nieuwe wegen in de culturele dialoog. Als strategisch adviseur, bestuurder, curator en lid van advies- en toezichtsraden voor diverse culturele organisaties, waaronder het Buro Stedelijk, OSCAM en Amsterdam Art, streeft ze naar organisaties die nieuwsgierigheid en diverse perspectieven op kunst en cultuur omarmen. Momenteel is Rubiah bezig als kwartiermaker/directeur van een nieuw hedendaags kunstmuseum in oprichting.

FOTODOK 

FOTODOK is een presentatieinstelling in Utrecht die urgente maatschappelijke thema’s door middel van beeldverhalen van verschillende perspectieven voorziet. FOTODOK organiseerde in 2019 en 2022 symposia over de rol van de vrouwelijke fotograaf met gesprekken over gender, representatie en inclusie binnen het fotografische veld.