- https://www.centraalmuseum.nl/en/exhibitions/surrele-werelden
- Surreële werelden
- 2014-02-15T00:00:00+00:00
- 2014-06-09T23:59:59+00:00
Hoe zie jij de werkelijkheid?
De surrealisten ontdekten dat de werkelijkheid geen objectief, rationeel gegeven is; het gaat erom hoe je die ervaart. Het gaat om de beleving, en daarin spelen allerlei emoties, angsten, droombeelden en onderhuidse driften een grote rol. Zo transformeert de alledaagse wereld in een vreemde, unheimliche realiteit, een surrealiteit.
De expositie toont hoe sterk het surrealisme de kunst en de beeldcultuur heeft beïnvloed – tot op vandaag de dag. Het surrealisme ontstond rond 1920 in Frankrijk, en kreeg tien jaar later in Nederland vaste grond aan de voeten: vooral in Utrecht, dankzij een clubje kunstenaars waarvan J.H. Moesman de centrale figuur was.
De surrealisten streefden naar bevrijding uit het keurslijf van de katholieke moraal en braken met allerlei burgerlijke, met name seksuele taboes. Ze waren ervan overtuigd dat de mens geen rationeel wezen is, maar beheerst wordt door onderhuidse driften. Om die aan te spreken hechtten ze vooral belang aan de wereld van de droom en introduceerden ze de vrije associatie. Hun werk werd regelmatig als gevaarlijk bestempeld. Het surrealisme bleek echter een vitale stroming die tot op heden doorklinkt in de kunst en beeldcultuur.
Nederlands surrealisme beïnvloed door buitenlands kunstenaars
Het onderwerp van de expositie is kunst en beeldcultuur in Nederland met een sterk surrealistische inslag vanaf 1930 tot heden. De eigen collectie Utrechtse surrealisten uit de jaren 1930 vormt de basis. Deze is rijkelijk aangevuld met bruiklenen uit diverse particuliere en museale collecties. De lijn wordt naar het heden doorgetrokken, niet alleen in de kunst (zoals van Maria Roosen, Roland Sohier, en Aernout Mik), maar ook in de film, reclame en videoclips.
Surrealisme nu
Vandaag de dag is de kunst multidisciplinair en in hoge mate surrealistisch. Meer dan ooit is de wereld doordrongen van surreële beelden die inmiddels haast deel uitmaken van ons dagelijks leven. Zo put de huidige beeldtaal van reclame, mode, film en videoclip veelvuldig uit het surrealistische repertoire. Door het gebruik van moderne en digitale technieken is het nog beter mogelijk het onwerkelijke en vervreemdende te vangen. De huidige beeldwereld laat zien hoe ongewoon, vreemd en beangstigend de gewone werkelijkheid eigenlijk is: de werkelijkheid is niet normaal.
Beleef het zelf
In de tentoonstelling kunnen bezoekers surreële belevenissen opdoen met de ervaringsinstallaties Discontinuum van Tijmen Zonnevijlle, Breinreis van Rhinofly, en De Bovenkamer van Theo Schouwerwou en Paul Klemann. Ook kun je er typische surreële technieken uitproberen als Ecriture Automatique - ook wel automatisch tekenen genoemd - en Cadavre Exquis – kunst maken vanuit het onderbewuste.
Kunstenaars in de tentoonstelling
In de tentoonstelling is werk te zien van: J.H. Moesman, Kor Postma, Fedde Weidema, Gerrit van 't Net, Willem van Leusden, Louis Wijmans, Kristians Tonny, Pyke Koch, Willem Wagenaar, Frans Boers, Marcel Duchamp, Man Ray, Max Ernst, Joan Miró, Hans Bellmer, Emiel van Moerkerken, Louis Lehmann, Getrude Pape, Theo van Baaren, Chris van Geel, Cees Buddingh, Eugène Brands, Karel Appel, Constant, Alain Teister, Armando, Wim de Haan, William Kuik, Piet Ouborg, Jan Elburg, René Daniëls, Paul Klemann, Roland Sohier, Robbie Cornelissen, Aernout Mik, Pipilotti Rist, Frank Halmans, Frans Franciscus, Hein Dingemans, Frank Van den Broeck, Elspeth Diederix, Marijke van Warmerdam, Paul de Reus, Maria Roosen, Kinke Kooi, Voebe de Gruyter, Philip Akkerman, Theo Schouwerwou, K. Schippers, Barbarber, Tijmen Zonnevijlle, Pieke Bergmans, Rhinofly, Philip Mechanicus.
Designer
Zapp Productions
Documentation
- De geest moet waaien : enkele avonturen van scheidend conservator Marja Bosma, geheel naar waarheid opgetekend uit een haperend geheugen, Marja Bosma, Centraal Museum (Utrecht, 2023), 40 p.
- Surreële werelden, Centraal Museum Utrecht, Dominic van den Boogerd, (De witte raaf, 29, 169, mei-juni 2014), 9-11
Collection in this exhibition
- Portret van Gabriël Smit, J.H. Moesman, 1931
- Zelfportret, J.H. Moesman, 1935
- Ontmoeting, J.H. Moesman, 1932
- Aangekomene, J.H. Moesman, 1933
- Les mariages, J.H. Moesman, 1933
- Avonduur, J.H. Moesman, 1962
- Zonder titel, J.H. Moesman, 1929
- Pavane pour un marquis défunt, J.H. Moesman, 1963
- Si vous l'aviez compris. Hommage à Jacques Boersma, constructeur et monteur de crucifix, J.H. Moesman, 1971
- Grens, J.H. Moesman, 1950
- Nest, J.H. Moesman, 1961
- La déviation, Kor Postma, 1931
- Surrealistisch landschap, Kor Postma, 1932
- Signaal der angst, Kor Postma, 1929
- Stranding, Fedde Weidema, 1945
- De weg der kunst, Fedde Weidema, 1944
- Venus, Gerrit van 't Net, 1933 - 1934
- De verjaardag, Gerrit van 't Net, ca. 1934
- Anatomie van de mond, Gerrit van 't Net, ca. 1938
- Kom, even papa goeden nacht kussen!, Gerrit van 't Net, ca. 1940
- Au Marigny, on joue en famille, Gerrit van 't Net, ca. 1945
- Hermafrodite, Gerrit van 't Net, 1941 - 1950
- Lodewijk XIV, Gerrit van 't Net, 1941 - 1950
- Victoire periode bakvisch, Gerrit van 't Net, 1941 - 1950
- Figuur in poort, Gerrit van 't Net, ca. 1931
- Familie, Gerrit van 't Net, ca. 1931
- Zelfportret van de kunstenaar als het hoofd van Johannes de Doper, Gerrit van 't Net, 1931
- Symbolische voorstelling met een paard, Gerrit van 't Net, ca. 1932
- Surrealistische tekening, Willem van Leusden
- Moment stérile, Willem van Leusden, 1934
- Zwarte en witte hand [of] Moment musicale/bederf, Willem van Leusden, 1931
- De voortijd, Louis Wijmans, 1934
- Le cirque, Kristians Tonny, 1929
- Zonder titel (Het visioen), Kristians Tonny, 1927
- Dansende beesten en mensen, Kristians Tonny, ca. 1955
- Rodeo, Kristians Tonny, 1925 - 1935
- Het uur U I, Pyke Koch, ca. 1958
- Leeuw in interieur II, Pyke Koch, 1972
- Portret Asta Nielsen, Pyke Koch, 1929
- Eindstrijd op Thule, Willem Wagenaar, 1932
- Het anti-boze-oog, Willem Wagenaar, 1961
- Surrealistisch landschap met boom, Frans Boers, ca. 1940 - 1955
- Surrealistisch berglandschap, Frans Boers, ca. 1940 - 1955
- Jan Wit, Emiel van Moerkerken, 1940-12
- Jettie V. in donker, infrarood, Emiel van Moerkerken, 1938 - 1939
- Gemiddeld portret 8 personen, met 13 foto's, Emiel van Moerkerken, 1959
- Surrealistisch landschap, Frans Boers, 1948
- Spion boemelbaron, Eugène Brands, 1945
- Het blinde hoofd, Eugène Brands, 1946
- De groene steen, Eugène Brands, 1945-12-11
- Gekooide werelden, Eugène Brands, 1946
- Groene vlinder, Eugène Brands, 1952
- What happened, Eugène Brands, 1957
- Drift op zolder, Karel Appel, 1947
- Springend in de lente, Karel Appel, 1961
- La noyée (de drenkelinge), Karel Appel, 1964
- Der blaue Draufgänger, Constant, 1969
- Gevallen paard, Constant, 1950
- Zon, Constant, 1956
- Opstelling, Piet Ouborg, 1946 - 1947
- Het dier, Piet Ouborg, 1932
- Tot de vrouw, Piet Ouborg, 1948
- Zevenluik met bed en bezoekers, Alain Teister, 1973 - 1974
- Zonder titel, Alain Teister, ca. 1973 - 1979
- Zonder titel, Alain Teister, 1973 - 1979
- Zonder titel, Alain Teister, 1973 - 1979
- Zonder titel, Alain Teister, 1963
- Zonder titel, Alain Teister, 1973 - 1979
- Zonder titel, Alain Teister, 1973 - 1979
- Zonder titel, Alain Teister, 1973 - 1979
- Vescovi e anatomia, Alain Teister, 1978
- Vescovi cosi, Alain Teister, 1978
- Vescovi e animali, Alain Teister, 1978
- Vescovi e quadrapedi, Alain Teister, 1978
- Espace criminel, Armando, 1959
- Erotiek, Wim de Haan, 1957
- Liggend rund, Wim de Haan, 1954
- Twee elkaar begroetende zeeppompjes, Paul Klemann, 1993-09-15
- In de sneeuw voorovergevallen motorisch gestoorde baby en een glas appelsap, Paul Klemann, 1993-07-16
- Ozonkorrels, Paul Klemann, 1993-06-15
- De bruiloftsreportage, Paul Klemann, 1993-06-11
- De eeneiige tweeling, Paul Klemann, 1993-08-02
- De Domtoren die weer aan de Domkerk wil vastgroeien, Paul Klemann, 1998
- Electrische zebra, Paul Klemann, 1993-06-13
- De kus bij het Rietveldmeubel, Paul Klemann, 1993-05-07
- Het fontijnvisje, Paul Klemann, 1993-07-26
- De Domtoren als ruïne (fantasie), Dirkje Kuik, 1969
- Mannen maken zich gereed, Roland Sohier, 2000
- Gedachte over een reservaat voor een nog onbekende diersoort (about caves and brainstructures), Robbie Cornelissen, 1997
- When the circus comes to town II, Robbie Cornelissen, 1998
- Hand met slime, Aernout Mik, 1994
- Expecting (installatie in en voor Centraal Museum, Utrecht), Pipilotti Rist, 2001 - 2014
- Logeerbedden, Frank Halmans, 1998
- Sad machines, Frank Halmans, 2007
- De grijze haren van de kunstenaar, Frank Halmans, 2007
- The king's lost shoes, F. Franciscus, 1989
- Dorpszwembad II, Pyke Koch, ca. 1957
- Scrum IV, Pyke Koch, 1979
- Green, Pyke Koch, 1958
- De vriendinnen, Pyke Koch, ca. 1955
- Koning Eenoog of Zelfportret, Wim de Haan, 1965
- Hilde de B. Gemiddeld portret, circa 16 foto's, Emiel van Moerkerken, 1959
- Zonder titel, Frank van den Broeck, 2001
- Zonder titel, Frank van den Broeck, 2001
- Nummer 36, Frank van den Broeck, 2003
- Nummer 40, Frank van den Broeck, 2003
- Nummer 85, Frank van den Broeck, 2013
- Elba - Sint Helena (Zebra), René Daniëls, 1987
- De geheime ingang van de Domtoren, Paul Klemann, 1993-07-23
- Onbekende heilige, Anoniem Utrechts, ca. 1450
- Heilige bisschop, Anoniem Utrechts, ca. 1500 - 1525
- Sint Odulphus, Anoniem Utrechts, ca. 1480 - 1490
- Sint Catharina van Alexandrië, Anoniem Utrechts, ca. 1420 - 1430
- Engel met twaalfkantige pijler, Anoniem Utrechts, ca. 1460
- Hybride monsters, Anoniem Utrechts (?), ca. 1350 - 1400
- Heilige monnik, Anoniem Utrechts, ca. 1480 - 1500
- Sint Elisabeth van Thüringen, Anoniem Utrechts, ca. 1480 - 1500
- Gefantaseerd landschap met beesten en figuren, Kristians Tonny, ca. 1955
- Fantastische planten, dieren en mensen, Kristians Tonny, ca. 1955
- Acrobaten, Kristians Tonny, ca. 1927
- Acrobaten, Kristians Tonny, 1926
- Portret van Gabriël Smit, J.H. Moesman, 1931
- Zelfportret, J.H. Moesman, 1935
- Ontmoeting, J.H. Moesman, 1932
- Aangekomene, J.H. Moesman, 1933
- Les mariages, J.H. Moesman, 1933
- Avonduur, J.H. Moesman, 1962
- Zonder titel, J.H. Moesman, 1929
- Pavane pour un marquis défunt, J.H. Moesman, 1963
- Si vous l'aviez compris. Hommage à Jacques Boersma, constructeur et monteur de crucifix, J.H. Moesman, 1971
- Grens, J.H. Moesman, 1950
- Nest, J.H. Moesman, 1961
- La déviation, Kor Postma, 1931
- Surrealistisch landschap, Kor Postma, 1932
- Signaal der angst, Kor Postma, 1929
- Stranding, Fedde Weidema, 1945
- De weg der kunst, Fedde Weidema, 1944
- Venus, Gerrit van 't Net, 1933 - 1934
- De verjaardag, Gerrit van 't Net, ca. 1934
- Anatomie van de mond, Gerrit van 't Net, ca. 1938
- Kom, even papa goeden nacht kussen!, Gerrit van 't Net, ca. 1940
- Au Marigny, on joue en famille, Gerrit van 't Net, ca. 1945
- Hermafrodite, Gerrit van 't Net, 1941 - 1950
- Lodewijk XIV, Gerrit van 't Net, 1941 - 1950
- Victoire periode bakvisch, Gerrit van 't Net, 1941 - 1950
- Figuur in poort, Gerrit van 't Net, ca. 1931
- Familie, Gerrit van 't Net, ca. 1931
- Zelfportret van de kunstenaar als het hoofd van Johannes de Doper, Gerrit van 't Net, 1931
- Symbolische voorstelling met een paard, Gerrit van 't Net, ca. 1932
- Surrealistische tekening, Willem van Leusden
- Moment stérile, Willem van Leusden, 1934
- Zwarte en witte hand [of] Moment musicale/bederf, Willem van Leusden, 1931
- De voortijd, Louis Wijmans, 1934
- Le cirque, Kristians Tonny, 1929
- Zonder titel (Het visioen), Kristians Tonny, 1927
- Dansende beesten en mensen, Kristians Tonny, ca. 1955
- Rodeo, Kristians Tonny, 1925 - 1935
- Het uur U I, Pyke Koch, ca. 1958
- Leeuw in interieur II, Pyke Koch, 1972
- Portret Asta Nielsen, Pyke Koch, 1929
- Eindstrijd op Thule, Willem Wagenaar, 1932
- Het anti-boze-oog, Willem Wagenaar, 1961
- Surrealistisch landschap met boom, Frans Boers, ca. 1940 - 1955
- Surrealistisch berglandschap, Frans Boers, ca. 1940 - 1955
- Jan Wit, Emiel van Moerkerken, 1940-12
- Jettie V. in donker, infrarood, Emiel van Moerkerken, 1938 - 1939
- Gemiddeld portret 8 personen, met 13 foto's, Emiel van Moerkerken, 1959
- Surrealistisch landschap, Frans Boers, 1948
- Spion boemelbaron, Eugène Brands, 1945
- Het blinde hoofd, Eugène Brands, 1946
- De groene steen, Eugène Brands, 1945-12-11
- Gekooide werelden, Eugène Brands, 1946
- Groene vlinder, Eugène Brands, 1952
- What happened, Eugène Brands, 1957
- Drift op zolder, Karel Appel, 1947
- Springend in de lente, Karel Appel, 1961
- La noyée (de drenkelinge), Karel Appel, 1964
- Der blaue Draufgänger, Constant, 1969
- Gevallen paard, Constant, 1950
- Zon, Constant, 1956
- Opstelling, Piet Ouborg, 1946 - 1947
- Het dier, Piet Ouborg, 1932
- Tot de vrouw, Piet Ouborg, 1948
- Zevenluik met bed en bezoekers, Alain Teister, 1973 - 1974
- Zonder titel, Alain Teister, ca. 1973 - 1979
- Zonder titel, Alain Teister, 1973 - 1979
- Zonder titel, Alain Teister, 1973 - 1979
- Zonder titel, Alain Teister, 1963
- Zonder titel, Alain Teister, 1973 - 1979
- Zonder titel, Alain Teister, 1973 - 1979
- Zonder titel, Alain Teister, 1973 - 1979
- Vescovi e anatomia, Alain Teister, 1978
- Vescovi cosi, Alain Teister, 1978
- Vescovi e animali, Alain Teister, 1978
- Vescovi e quadrapedi, Alain Teister, 1978
- Espace criminel, Armando, 1959
- Erotiek, Wim de Haan, 1957
- Liggend rund, Wim de Haan, 1954
- Twee elkaar begroetende zeeppompjes, Paul Klemann, 1993-09-15
- In de sneeuw voorovergevallen motorisch gestoorde baby en een glas appelsap, Paul Klemann, 1993-07-16
- Ozonkorrels, Paul Klemann, 1993-06-15
- De bruiloftsreportage, Paul Klemann, 1993-06-11
- De eeneiige tweeling, Paul Klemann, 1993-08-02
- De Domtoren die weer aan de Domkerk wil vastgroeien, Paul Klemann, 1998
- Electrische zebra, Paul Klemann, 1993-06-13
- De kus bij het Rietveldmeubel, Paul Klemann, 1993-05-07
- Het fontijnvisje, Paul Klemann, 1993-07-26
- De Domtoren als ruïne (fantasie), Dirkje Kuik, 1969
- Mannen maken zich gereed, Roland Sohier, 2000
- Gedachte over een reservaat voor een nog onbekende diersoort (about caves and brainstructures), Robbie Cornelissen, 1997
- When the circus comes to town II, Robbie Cornelissen, 1998
- Hand met slime, Aernout Mik, 1994
- Expecting (installatie in en voor Centraal Museum, Utrecht), Pipilotti Rist, 2001 - 2014
- Logeerbedden, Frank Halmans, 1998
- Sad machines, Frank Halmans, 2007
- De grijze haren van de kunstenaar, Frank Halmans, 2007
- The king's lost shoes, F. Franciscus, 1989
- Dorpszwembad II, Pyke Koch, ca. 1957
- Scrum IV, Pyke Koch, 1979
- Green, Pyke Koch, 1958
- De vriendinnen, Pyke Koch, ca. 1955
- Koning Eenoog of Zelfportret, Wim de Haan, 1965
- Hilde de B. Gemiddeld portret, circa 16 foto's, Emiel van Moerkerken, 1959
- Zonder titel, Frank van den Broeck, 2001
- Zonder titel, Frank van den Broeck, 2001
- Nummer 36, Frank van den Broeck, 2003
- Nummer 40, Frank van den Broeck, 2003
- Nummer 85, Frank van den Broeck, 2013
- Elba - Sint Helena (Zebra), René Daniëls, 1987
- De geheime ingang van de Domtoren, Paul Klemann, 1993-07-23
- Onbekende heilige, Anoniem Utrechts, ca. 1450
- Heilige bisschop, Anoniem Utrechts, ca. 1500 - 1525
- Sint Odulphus, Anoniem Utrechts, ca. 1480 - 1490
- Sint Catharina van Alexandrië, Anoniem Utrechts, ca. 1420 - 1430
- Engel met twaalfkantige pijler, Anoniem Utrechts, ca. 1460
- Hybride monsters, Anoniem Utrechts (?), ca. 1350 - 1400
- Heilige monnik, Anoniem Utrechts, ca. 1480 - 1500
- Sint Elisabeth van Thüringen, Anoniem Utrechts, ca. 1480 - 1500
- Gefantaseerd landschap met beesten en figuren, Kristians Tonny, ca. 1955
- Fantastische planten, dieren en mensen, Kristians Tonny, ca. 1955
- Acrobaten, Kristians Tonny, ca. 1927
- Acrobaten, Kristians Tonny, 1926
Persistent url
To refer to this object please use the following persistent URL: https://hdl.handle.net/21.12130/exhibit.0E104411-1CB1-4E6D-ABE4-2E3670664D1C
Questions?
Do you have a remark or extra information on this exhibition? Please let us know!