Stadsgezichten werden in de 17e vanuit een heel andere benaderingswijze geschilderd dan in de 18e eeuw. De goudeneeuwer veroorlooft zich perspectieftrucs die een weidsheid tonen, die in werkelijkheid in de benauwde steden nooit te zien was; hij schuift met panden die het uitzicht belemmeren of die juist prominenter in beeld moeten verschijnen, en verfraait onopvallende gevels. Hij geeft een geïdealiseerde werkelijkheid en let minder op de nauwkeurige weergave van de bebouwing.

In de 18e eeuw is de aanpak anders. De schilderijen worden 'tekenachtiger', elk huis heeft het juiste aantal deuren en ramen, de bakstenen worden als het ware geteld, zodat een betrouwbaar beeld van de bewoonde wereld gegeven wordt. Hooguit is er wat gesmokkeld met bomen, wolken en figuren. Het resultaat is allereerst een document dat een min of meer feitelijke toestand weergeeft: de kunstenaarsvisie is ondergeschikt gemaakt aan een waarheidsgetrouw beeld.

De Amsterdamse topografische schilder Jan ten Compe (1713-1761) heeft rond 1750 een Utrechts stadsgezicht geschilderd met de Catharijnesingel als uitgangspunt. Onder een fraaie blauwe winterlucht met donkere sneeuwwolken is de bevroren singelgracht overzwermd met schaatsenrijders. Hun bewegelijkheid en bonte kleding contrasteren heel stemmig met de monumentale stadswal en de torens en de molen die op het schilderij te zien zijn.

Links op de voorgrond een besneeuwde boom, met daarachter de Smeetoren die deel uitmaakte van de stadwal en waar toen al een sterrenwacht in gevestigd was. De toren stond op de plaats waar nu de Bartholomeusbrug de Lange Smeestraat verbindt met de Catharijnesingel. Tegenwoordig is in de bestrating aangegeven waar de Smeetoren zich bevond. Verder zien we op de achtergrond een toren van de Buurkerk en net iets buiten het middelpunt van het schilderij de Domtoren. Tenslotte staat op de stadswal een molen, als de rechter begrenzing van het doek.

Het schilderij was kunstwerk van de maand januari 1967. Van augustus 1963 tot en met december 1972 werd elke maand speciale aandacht geschonken aan een object uit de collectie van het Centraal Museum.

Documentation

  • Kunstwerk van de maand januari 1967, Centraal Museum (Utrecht, 1967)

Collection in this exhibition

  • No objects from the Centraal Museum collection were shown in this exhibition

Persistent url

To refer to this object please use the following persistent URL: https://hdl.handle.net/21.12130/exhibit.3D5BF3F6-D0A6-4DC2-95EC-5145FF2B0DD9

Questions?

Do you have a remark or extra information on this exhibition? Please let us know!