In Memoriam: Marja Bosma (1956-2025)

Ik ga weg en De geest moet waaien, dat waren de karakteristieke titels van de tentoonstelling en publicatie waarmee Marja Bosma in maart 2023 afscheid nam van het Centraal Museum. Ze had er sinds 1990 gewerkt, korte tijd als hoofd presentatie, daarna als conservator Moderne en Hedendaagse kunst.

Haar verbintenis met het Utrechtse museum gaat in feite nog verder terug, tot 1981, toen ze er in de eindfase van haar studie kunstgeschiedenis stage liep in de voorbereiding vaneen overzichtstentoonstelling van Charley Toorop, gevolgd door incidentele werkzaamheden voor het museum, zoals het schrijven van de inleidende tekst bij Marlene Dumas’ eerste museale solotentoonstelling in 1984. Ze heeft daar buiten nog andere belangrijke taken op zich genomen, onder andere was ze enkele jaren hoofdredacteur van het kunsthistorisch tijdschrift Jong Holland. Maar vrijwel haar hele werkzame leven stelde ze toch ten dienste aan het Centraal Museum.

Een leven gewijd aan kunst

Dat deed ze met hart en ziel. Marja was geen spreekwoordelijke ambtenaar, ze was gepassioneerd bezig met haar vak. Ze had een goed oog voor nieuwe ontwikkelingen maar was zich zeer bewust van de historische lijnen. In een vroeg stadium bracht ze kunstenaars als Nicole Eisenman en Carsten Höller naar Nederland, met de tentoonstelling God save the Queen eerde ze de anarchistische punk cultuur, maar ze bracht ook de collectie klassiek-moderne kunst van het museum op een hoger niveau met belangrijke aanwinsten van Theo van Doesburg en de Utrechtse schilders Pyke Koch en Joop Moesman, aan wie geweldige tentoonstellingen werden gewijd.

Haar grote favoriet Charley Toorop, op wie ze qua karakter en rebelse instelling wel enigszins leek, kwam nog meerdere malen aan bod: in de tentoonstelling Vier generaties bijvoorbeeld, gewijd aan de Toorop-dynastie, in 2008/9 gevolgd door de tentoonstelling Vooral geen principes! Charley Toorop die bij uitzondering buiten de deur werd gerealiseerd in Museum Boijmans Van Beuningen in Rotterdam. Twee jaar later vond een uitgebreide reprise plaats op internationaal podium, met de tentoonstelling Charley Toorop in het prestigieuze Musée d’art moderne de la Ville de Paris. Ze had nog graag willen promoveren op Charley Toorop maar door de toenemende beperkingen die de ziekte MS haar oplegde kwam ze er helaas niet meer toe.

De tentoonstelling Ik ga weg en de bijbehorende publicatie De geest moet waaien vormden een gedenkwaardige afsluiting van Marja Bosma’s  museale carrière; te meer gedenkwaardig door de persoonlijke herinneringen die ze er voor schreef. Schrijven kon ze als de beste, ook in haar sprankelende brieven, vol treffende observaties en stimulerende ideeën. Ze was een trouwe vriendin, met wie je goed over kunst kon praten maar ook op de buis naar een spannende voetbalmatch in de Champions League kon kijken, met een glaasje wijn en tapas erbij. Ze laat ons achter met verdriet omdat ze er niet meer is. En met respect en dankbaarheid omdat ze er was.  

Carel Blotkamp

‍