To Watch the War, in Solidarity bestaat uit een reeks presentaties van kunstwerken uit eerdere en huidige projecten van BAK - basis voor actuele kunst. Deze tentoonstellingen - die samenvallen met de renovatie van het pand van BAK - vinden plaats in collega-instellingen in Utrecht. In het Centraal Museum zijn de videowerken Aphasia (Act Three) – A Kid from the Neighborhood (2019) van Jelena Jureša en Raw Footage (2006) van Aernout Mik te zien. 

Aphasia (Act Three) – A Kid from the Neighborhood

In de geneeskunde is afasie de term voor wanneer iemand niet in staat is om de juiste woorden te vinden of überhaupt te spreken. Onder deze titel gaat Jelena Jureša’s driedelige werk in op het collectieve zwijgen over het aanhoudende historisch-politieke misdaadcomplex op het kruisvlak van Belgisch kolonialisme, Oostenrijks antisemitisme en de oorlogen in voormalig Joegoslavië. Het werk legt de “banaliteit van het kwaad” (Hannah Arendt) bloot – het racisme en de intolerantie die door de staat gesteund geweld mogelijk maken – in de historische gebeurtenissen die gewoonlijk niet in samenhang worden gezien, maar door de lens van de geschiedenis die ze gemakshalve opdeelt. In deze context is Aphasia een oproep om maatschappelijke onverschilligheid ten opzichte van koloniaal geweld en oorlogswreedheden uit heden en verleden te doorbreken. Niet in de laatste plaats omdat deze, verontrustend genoeg, aan de basis liggen van het Europese project.

De hier vertoonde “derde akte” van het filmproject mobiliseert in het heden de tragische, beruchte foto uit de oorlog in Bosnië, waarop een soldaat te zien is die het hoofd schopt van een dode moslimvrouw, die vermoord is door Servische paramilitairen. Deze foto wordt nooit getoond in de film, maar wordt in afwezigheid opgeroepen door de gesproken woorden van journaliste Barbara Matejčić en door de choreografie van danseres Ivana Jozić. Aangezien deze foto, genomen door fotojournalist Ron Haviv, is gebruikt als bewijs in strafrechtelijke vervolging bij het Joegoslavië Tribunaal in Den Haag, roept Jureša’s film het publiek op om na te denken over de rol van kunst en oorlogsbeelden als onderdeel van forensische wegen naar waarheid en gerechtigheid.

Raw Footage

In Raw Footage werkt Aernout Mik met documentair filmmateriaal van de Joegoslavische oorlogen (1991–2001) dat hij opdook uit de afgestoten media-archieven van Reuters en Independent Television News (ITN). Deze “war rushes”, die vanwege hun alledaagse, repetitieve en niet-dramatische aard niet waardevol werden geacht voor uitzenddoeleinden, raken misschien aan enkele van de kernparadoxen van oorlog, namelijk “hoe angstaanjagend oorlog is” en tegelijkertijd “hoe normaal het wordt” (Susan Sontag). De manier waarop Mik de beelden monteerde om ze naast elkaar op twee aangrenzende schermen te tonen, laat precies zien hoe het burgerleven naast de militaire realiteit bestaat en hoe het alledaagse verstrengeld raakt met het ongewone: zoals in de scènes waarin een olympische hardloper een trainingsronde doet over stedelijke oorlogsruïnes of wanneer soldaten een dutje doen of grappen maken in volledige militaire uitrusting, met hun wapens in de aanslag.

Het werk bestaat uit meerdere hoofdstukken, losjes geordend rond hun visuele affiniteiten, of het nu gaat om kinderen, dieren, landschaps- en landbouwarbeid of stedelijke gevechten. Veel van de beelden getuigen van de transformatie van mensen en anders-dan-menselijke subjecten door de omstandigheden die ze doorstaan, gedreven door verlangen naar leven, ondanks de staat waarin de wereld verkeert.

Beeld: Jelena Jureša, Aphasia (Act Three) – A Kid from the Neighborhood (2019)

To Watch the War, in Solidarity bestaat uit een reeks presentaties van kunstwerken uit eerdere en huidige projecten van BAK - basis voor actuele kunst. Deze tentoonstellingen - die samenvallen met de renovatie van het pand van BAK - vinden plaats in collega-instellingen in Utrecht. In het Centraal Museum zijn de videowerken Aphasia (Act Three) – A Kid from the Neighborhood (2019) van Jelena Jureša en Raw Footage (2006) van Aernout Mik te zien.

Aphasia (Act Three) – A Kid from the Neighborhood
In de geneeskunde is afasie de term voor wanneer iemand niet in staat is om de juiste woorden te vinden of überhaupt te spreken. Onder deze titel gaat Jelena Jureša’s driedelige werk in op het collectieve zwijgen over het aanhoudende historisch-politieke misdaadcomplex op het kruisvlak van Belgisch kolonialisme, Oostenrijks antisemitisme en de oorlogen in voormalig Joegoslavië. Het werk legt de “banaliteit van het kwaad” (Hannah Arendt) bloot – het racisme en de intolerantie die door de staat gesteund geweld mogelijk maken – in de historische gebeurtenissen die gewoonlijk niet in samenhang worden gezien, maar door de lens van de geschiedenis die ze gemakshalve opdeelt. In deze context is Aphasia een oproep om maatschappelijke onverschilligheid ten opzichte van koloniaal geweld en oorlogswreedheden uit heden en verleden te doorbreken. Niet in de laatste plaats omdat deze, verontrustend genoeg, aan de basis liggen van het Europese project.

De hier vertoonde “derde akte” van het filmproject mobiliseert in het heden de tragische, beruchte foto uit de oorlog in Bosnië, waarop een soldaat te zien is die het hoofd schopt van een dode moslimvrouw, die vermoord is door Servische paramilitairen. Deze foto wordt nooit getoond in de film, maar wordt in afwezigheid opgeroepen door de gesproken woorden van journaliste Barbara Matejčić en door de choreografie van danseres Ivana Jozić. Aangezien deze foto, genomen door fotojournalist Ron Haviv, is gebruikt als bewijs in strafrechtelijke vervolging bij het Joegoslavië Tribunaal in Den Haag, roept Jureša’s film het publiek op om na te denken over de rol van kunst en oorlogsbeelden als onderdeel van forensische wegen naar waarheid en gerechtigheid.

Raw Footage
In Raw Footage werkt Aernout Mik met documentair filmmateriaal van de Joegoslavische oorlogen (1991–2001) dat hij opdook uit de afgestoten media-archieven van Reuters en Independent Television News (ITN). Deze “war rushes”, die vanwege hun alledaagse, repetitieve en niet-dramatische aard niet waardevol werden geacht voor uitzenddoeleinden, raken misschien aan enkele van de kernparadoxen van oorlog, namelijk “hoe angstaanjagend oorlog is” en tegelijkertijd “hoe normaal het wordt” (Susan Sontag). De manier waarop Mik de beelden monteerde om ze naast elkaar op twee aangrenzende schermen te tonen, laat precies zien hoe het burgerleven naast de militaire realiteit bestaat en hoe het alledaagse verstrengeld raakt met het ongewone: zoals in de scènes waarin een olympische hardloper een trainingsronde doet over stedelijke oorlogsruïnes of wanneer soldaten een dutje doen of grappen maken in volledige militaire uitrusting, met hun wapens in de aanslag.

Het werk bestaat uit meerdere hoofdstukken, losjes geordend rond hun visuele affiniteiten, of het nu gaat om kinderen, dieren, landschaps- en landbouwarbeid of stedelijke gevechten. Veel van de beelden getuigen van de transformatie van mensen en anders-dan-menselijke subjecten door de omstandigheden die ze doorstaan, gedreven door verlangen naar leven, ondanks de staat waarin de wereld verkeert.