De botanische revolutie

Tentoonstelling is afgelopen

De tuin als een plek van hoop en weerstand

In deze tijd van klimaatcrisis staat de relatie tussen mens en natuur op scherp.
Steeds meer kunstenaars richten hun pijlen op de tuin: zij stellen kritische vragen over de manier waarop de natuur wordt bedwongen en uitgebuit. Zij roepen op onze relatie met de natuur radicaal anders vorm te geven.
Het is tijd voor een botanische revolutie!

Al in de jaren zeventig waarschuwde Tetsumi Kudo voor de desastreuze invloed van de mens op de natuur.

Maar met dit grimmige tuintje van plastic afval en afgedankte spullen geeft hij hoop in bange dagen. Kudo ent plastic bloemen en planten op aluminium boomstammen.

Enten is een techniek waarbij een plant op de onderstam van een andere plant wordt vastgemaakt. Zo is de plant beter bestand tegen ziektes of moeilijke omstandigheden.

Tetsumi Kudo, Grafted Garden, 1971

Wildschut_Zaatari__Camp,Jordan-April_2018[1].jpg

Henk Wildschut fotografeerde geïmproviseerde tuintjes van mensen die ontworteld raakten en in vluchtelingenkampen terecht kwamen.

Tuinieren en het zien bloeien van planten kan troost bieden in een uitzichtloze situatie.

Henk Wildschut, Rooted, Zaatari Camp, Jordan-April-2018

Elspeth Diederix Miracle2 #01 kopie.jpg

De barokke lichtval maakt deze voorstelling ongrijpbaar. Het lijkt of de natuur gemanipuleerd is, of toch alleen de foto?

Elspeth Diederix maakte dit bloemportret in de Miracle Garden, haar openbare bloementuin/atelier in Amsterdam.

Elspeth Diederix, Miracle2 #01, 2021

Seeds of Change

Afgelopen jaar keerden velen van ons zich tot de tuin. De moestuin bleek het ultieme lockdown project. Zelfs de vierkante meter van een balkon bood soelaas. Hier haalden we troost en hoop uit de natuur.

Maria Thereza Alves laat ons zien dat ‘typisch Nederlandse’ bloemen en planten hier via koloniale handelsroutes terecht zijn gekomen.

Maria Thereza Alves, Seeds of Change: A Ballast Flora Garden, 2021.

Hoe de plantenkennis van Surinaamse vrouwen werd toegeëigend door westerse wetenschappers, is onderwerp van dit werk van Patricia Kaersenhout.

Patricia Kaersenhout, Of Palimpsest & Erasure, 2021

De Zuid-Afrikaanse Lungiswa Gqunta presenteert een gazon als een gevaarlijk landschap van glasscherven. Een -letterlijk- scherp contrast met het idee van de tuin als plek van rust en vermaak. In de townships heeft vrijwel niemand een gazon. Een tuin is er een teken van welvaart en privilege.

Lungiswa Gqunta, Lawn 1 (detail) 2016/17

De tuin als een microkosmos, als een spiegel van de wereld, komt voort uit een eeuwenlange traditie. In verschillende culturen en religies wordt de tuin geassocieerd met een harmonieus en besloten toevluchtsoord.

Denk maar aan de tuin van Eden, die gezien wordt als het eerste paradijs.

De Botanische Revolutie maakt de overeenkomst tussen kunst uit heden en verleden zichtbaar en verklaart de hedendaagse kunstopvatting over tuin en natuur.

Herman Justus Kruyder, Het Paradijs, 1914

Praktische informatie

De botanische revolutie

Over de noodzaak van kunst en tuinieren.

De tuin spreekt al eeuwenlang tot de verbeelding. Het is een plek die geassocieerd wordt met harmonische idylle, een plek waar de cyclus van het leven tot uiting komt, een plek voor contemplatie, rust van dagelijkse hectiek en beslommeringen.

De botanische revolutie vertelt het verhaal van de tuin als vruchtbare inspiratiebron voor kunstenaars. Door de eeuwen heen hebben kunstenaars, schrijvers, dichters en denkers de tuin telkens op een andere manier beschreven, weergegeven en vormgegeven. Gerrit Komrij – aan wiens Huizinga-lezing uit 1990 de titel is ontleend – beschrijft hoe het beeld van de tuin lange tijd nauw verweven is geweest met mentaliteitsontwikkelingen en controverses tussen ideeënwerelden.

Ook in hedendaagse kunst is de tuin een rijke bron van inspiratie. Het is geen romantisch verlangen dat centraal staat, maar de roep om een nieuw bewustzijn van onze relatie met de aarde. Welke actuele reflecties bieden kunstenaars op het paradijs, de volkstuin, klimaatverandering? Verrassende klassieke en moderne voorbeelden tonen de diepe wortels van de thema’s uit de tentoonstelling.

Mediaguide

Luister in de mediaguide naar de verhalen van cultuurjournalist Yuki Kho en regisseur en environmentalist Safi Graauw. Zij vertellen verhalen op basis van hun kennis, persoonlijke ervaring en bewondering over hun favorieten uit de tentoonstelling. Ook nodigt de mediaguide uit om wat langer stil te staan bij enkele kunstwerken. Neem bij deze langere stops deel aan een kijkmeditatie van kunstenaar Adelijn van Huis of luister naar een verhaal van kunstenaar Joan Kuhlman.

De mediaguide is direct te gebruiken op uw smartphone. U hoeft niets te downloaden. In het museum scant u een QR-code scannen om de mediaguide te openen. Tip: neem uw eigen koptelefoon mee.

Podcast

In deze podcast gaat conservator Laurie Cluitmans in gesprek met verschillende gasten over de hedendaagse betekenis van de tuin. In elke aflevering wordt ingezoomd op een van de thema's van de tentoonstelling. Beluister hier de eerste aflevering. Via deze link komt u bij de bijbehorende transcripten per aflevering.

E-learning

Krijg alvast een sneak preview via de e-learning die IVN (Instituut Voor Natuureducatie) speciaal voor de tentoonstelling ontwikkelde. Ontdek de band tussen natuur en cultuur van een aantal kunstwerken uit De botanische revolutie vanuit een bijzondere, educatieve, invalshoek.

Randprogramma

Bekijk de Agenda voor een overzicht van alle activiteiten die rondom de tentoonstelling worden georganiseerd.

Publicatie

On the Necessity of Gardening; An ABC on Art, Botany and Cultivation is een rijk geïllustreerde publicatie uitgegeven in samenwerking met uitgeverij Valiz. In dit abecedarium komen de cultuurhistorische traditie van tuinen, kunstenaarstuinen, maar ook begrippen zoals het antropoceen aan bod. De publicatie is de winnaar van de Gouden Letter 2021 - Schönste Bücher aus aller Welt.
Met bijdragen van: Maria Barnas, Jonny Bruce, Laurie Cluitmans, Liesbeth M. Helmus, Erik de Jong, René de Kam, Alhena Katsof, Jamaica Kincaid, Bart Rutten, Catriona Sandilands, Patricia de Vries. De publicatie is vormgegeven door Bart de Baets.

Blogs

Lees de blogs Uit de schaduw van Maria Sibylla Merian (augustus 2021) door Eva Burgering en Tuinieren in tijden van quarantaine (mei 2020) door Laurie Cluitmans.

Kunstenaars

Derk Alberts, Maria Thereza Alves, Yael Bartana, Jurgen Bey, Juliette Blightman, Abraham Bloemaert, Johannes Bosschaert, Ambrosius Bosschaert de Jonge, Andrea Büttner, Persijn Broersen & Margit Lukács, Sara Sejin Chang (Sara van der Heide), CPR (Charlotte Rooijackers), Meester van Delft, Jeremy Deller, Elspeth Diederix, Stan Douglas, Albrecht Dürer, Cecile Espinasse, Ian Hamilton Finlay, Vincent van Gogh, Lungiswa Gqunta, Hendrick Goltzius, Rumiko Hagiwara, Saskia Noor van Imhoff, Patricia Kaersenhout, Tetsumi Kudo, Herman Justus Kruyder, Jort van der Laan, Hans van Lunteren & Ienke Kastelein, Kerry James Marshall, meester van Paulus en Barnabas, Maria Sibylla Merian, Otobong Nkanga, Maria Pask, Otto van Rees, Willem de Rooij, Roelant Saverij, Jennifer Tee, Henk Wildschut.

De Annex

In de laatste zaal van de tentoonstelling, de Annex, reflecteren hedendaagse kunstenaars op het thema van de tentoonstelling. Klik hier voor meer informatie.

Kunstruimte Nest

Parallel aan de tentoonstelling in het Centraal Museum is in Kunstruimte NEST in Den Haag de tentoonstelling Is it possible to be a revolutionary and like flowers? te zien. De deelnemende kunstenaars beantwoorden die vraag met een luidkeels ja! Ze vertrekken elk vanuit een eigen perspectief, maar vinden elkaar in feministische affiniteiten, queer verlangens en ecologische solidariteit.

Is it possible to be a revolutionary and like flowers?

NEST toont werk van Mehraneh Atashi, Rossella Biscotti, Milena Bonilla, Anne Geene, Philipp Gufler, Gluklya, Camille Henrot, Patricia Kaersenhout, Otobong Nkanga, Ruchama Noorda, Maria Pask, Charlotte Rooijackers en Lily van der Stokker. Deze tentoonstelling is samengesteld door Heske ten Cate, artistiek directeur Nest; Eva Burgering, assistent-curator; en Laurie Cluitmans, conservator Centraal Museum.

Met dank aan

Gemeente Utrecht, de VriendenLoterij, het ministerie van OC&W en Munt hypotheken, Mondriaan Fonds, Fonds 21, Van Baaren Stichting, Stimuleringsfonds voor de Creatieve Industrie, Jaap Harten Fonds, De Gijselaar-Hintzenfonds en Hendrik Muller Fonds.

Vormgever

Studio FormaFantasma

Documentatie

De botanische revolutie : over noodzaak van kunst en tuinieren, Sarah van Binsbergen, (De Volkskrant, 17 september 2021), V 11
Het gras is altijd groener : Lungiswa Gqunta, Laurie Cluitmans, (Metropolis M, 6, dec/jan 2021/2022), pp. 78-83
Is it possible to be a revolutionary and like flowers? [Een tentoonstelling bij Nest, 10.9-19.12-2021], Laurie Cluitmans, Heske ten Cate, Eva Burgering ... [et al.], (Metropolis M, 5, sep/okt 2021), losse bijlage, 78 p.

Toon alles +Toon minder -

Jennifer Tee : TAMPAN TULIP : Seasonal work, [concept Jennifer Tee ; texts Natascha Ginwala, Sophie J Williamson], Revolver (Berlin, 2022), [192] p.
On the Necessity of Gardering: An ABC of Art, Botany and Cultivation, Foreword Erik A. de Jong; Laurie Cluitmans, Arent Boon, Eva Burgering (ed), with contributions by Maria Barnas, Jonny Bruce, Laurie Cluitmans ... [et al.], Valiz, Centraal Museum (Utrecht, 2021), 240 p.
Open-ended visions of possibilities : patricia kaersenhout, ed. and comp. Chandra Frank, Eleonoor Jap Sam, Patricia Kaersenhout ; contr. Barby Asante ...[et al.], Jap Sam Books (Prinsenbeek, 2023), 256
Oud-Utrecht : tijdschrift voor geschiedenis van stad en provincie Utrecht, Vereniging Oud-Utrecht (Utrecht)
Sjanghaipark : Experimenteel geworteld in het alledaagse ; Experimentally rooted in the everyday, Voorw. Bart Rutten, Laurie Cluitmans ; Martine Bakker, Eleonoor Jap Sam, Hans van Lunteren, Bettina van Santen (ed.), Jap Sam Books (Prinsenbeek, 2021), 132 p.
De terugkeer van Moeder Aarde, Edo Dijksterhuis, (Museumtijdschrift [Vitrine], 34, 5, juli-aug 2021), pp. 24-29

Collectie in deze tentoonstelling

Toon alles +Toon minder -

Duurzame url

Als u naar dit object wilt verwijzen gebruik dan de duurzame URL: https://hdl.handle.net/21.12130/exhibit.15FC88F3-F1AA-4AFA-8F27-2CCD64792DA7

Vragen?

Ziet u een fout? Of heeft u extra informatie over deze tentoonstelling? Laat het ons weten!

De botanische revolutie