Trektafel

Trektafel

<SPAN lang=N>Deze bijzondere tafel is afgebeeld op een portret dat Joachim Wtewael in 1628 van zijn dochter Eva schilderde (inv.nr. 18022). Hij is duidelijk herkenbaar aan het met ebbenhout ingelegde paneeltje van de poot dat net onder het tafelkleed uitsteekt. Het model van de tafel, die aan beide zijden kan worden uitgetrokken, is niet uitzonderlijk. In 1621 publiceerde de graveur Crispijn van de Passe II in Utrecht een serie ontwerpprenten voor tafels. Veel van deze tafels hebben een vergelijkbaar onderstel met bolpoten. Bijzonder is wel de luxueuze versiering. Er zijn maar twee andere meubelen bewaard gebleven met een vergelijkbare decoratie: een kamerbetimmering uit Dordrecht en een kast in een kasteel in Gelderland. Waarschijnlijk is de tafel speciaal gemaakt voor Wtewael. De Utrechtse kunstenaar had veel belangstelling voor toegepaste kunst. Hij was opgeleid als glasschilder, ontwierp gebrandschilderde glazen en maakte bijvoorbeeld ook het ontwerp voor een nieuw type zoutvat. Misschien heeft Wtewael wel een inbreng gehad in het ontwerp voor de tafel. <BR><BR> <P dir=ltr align=left>De tafel is vermoedelijk de "… groote lange uyttreckende tafel …" die in 1669 wordt vermeld in de inventaris van het huis van Jacob en Aletta Martens aan het Janskerkhof in Utrecht. Aletta Martens, geboren Pater, was de kleindochter van Joachim Wtewael. Via haar kwam de tafel in het bezit van de familie Martens en is hij uiteindelijk door de familie Martens van Sevenhoven aan het museum geschonken. </P> <P dir=ltr align=left>De eikenhouten kast (inv.nr. 8441) versierd met ebben-, noten- en perenhout komt uit dezelfde inboedel. De kast en de tafel hebben allebei een fries van gesneden schubben met opgelijmde druppels van ebbenhout. Toch zijn ze niet als ensemble gemaakt. De kast heeft geen inlegwerk van ebbenhout, maar wel panelen belijmd met ebbenhout en is ook rijk versierd met houtsnijwerk. Na een lange reis door Italië en Frankrijk vestigde Wtewael zich in 1592 in Utrecht. Kennelijk heeft hij zijn huis aan de Oude Gracht (nu nr. 58)dat hij in 1596 kocht, fraai ingericht met het vele geld dat hij in de vlashandel verdiende.<BR>Het is uitzonderlijk dat van vroeg zeventiende-eeuwse meubelen uit een burgerlijk milieu zo veel bekend is over de eigenaar, de datering en de plaats van vervaardiging. De relatief ongeschonden staat, de fraaie vorm en de kostbare materialen maken deze topstukken nog eens extra aantrekkelijk.</P></SPAN>

1/5

Deze bijzondere tafel is afgebeeld op een portret dat Joachim Wtewael in 1628 van zijn dochter Eva schilderde (inv.nr. 18022). Hij is duidelijk herkenbaar aan het met ebbenhout ingelegde paneeltje van de poot dat net onder het tafelkleed uitsteekt. Het model van de tafel, die aan beide zijden kan worden uitgetrokken, is niet uitzonderlijk. In 1621 publiceerde de graveur Crispijn van de Passe II in Utrecht een serie ontwerpprenten voor tafels. Veel van deze tafels hebben een vergelijkbaar onderstel met bolpoten. Bijzonder is wel de luxueuze versiering. Er zijn maar twee andere meubelen bewaard gebleven met een vergelijkbare decoratie: een kamerbetimmering uit Dordrecht en een kast in een kasteel in Gelderland. Waarschijnlijk is de tafel speciaal gemaakt voor Wtewael. De Utrechtse kunstenaar had veel belangstelling voor toegepaste kunst. Hij was opgeleid als glasschilder, ontwierp gebrandschilderde glazen en maakte bijvoorbeeld ook het ontwerp voor een nieuw type zoutvat. Misschien heeft Wtewael wel een inbreng gehad in het ontwerp voor de tafel.

De tafel is vermoedelijk de "… groote lange uyttreckende tafel …" die in 1669 wordt vermeld in de inventaris van het huis van Jacob en Aletta Martens aan het Janskerkhof in Utrecht. Aletta Martens, geboren Pater, was de kleindochter van Joachim Wtewael. Via haar kwam de tafel in het bezit van de familie Martens en is hij uiteindelijk door de familie Martens van Sevenhoven aan het museum geschonken.

De eikenhouten kast (inv.nr. 8441) versierd met ebben-, noten- en perenhout komt uit dezelfde inboedel. De kast en de tafel hebben allebei een fries van gesneden schubben met opgelijmde druppels van ebbenhout. Toch zijn ze niet als ensemble gemaakt. De kast heeft geen inlegwerk van ebbenhout, maar wel panelen belijmd met ebbenhout en is ook rijk versierd met houtsnijwerk. Na een lange reis door Italië en Frankrijk vestigde Wtewael zich in 1592 in Utrecht. Kennelijk heeft hij zijn huis aan de Oude Gracht (nu nr. 58)dat hij in 1596 kocht, fraai ingericht met het vele geld dat hij in de vlashandel verdiende.
Het is uitzonderlijk dat van vroeg zeventiende-eeuwse meubelen uit een burgerlijk milieu zo veel bekend is over de eigenaar, de datering en de plaats van vervaardiging. De relatief ongeschonden staat, de fraaie vorm en de kostbare materialen maken deze topstukken nog eens extra aantrekkelijk.

Dit object is nu niet in het museum te zien

Titel

Trektafel

Vervaardiger

Datering

ca. 1620 - ca. 1628

Materiaal / Techniek

eikenhout; mooreikenhout; ebbenhout; hout

Inventarisnummer

8465

Objectnaam

tafel

Verwerving

schenking + 1963 (bruikleen sinds 1940)

Afmetingen

hoogte 88 cm

breedte 202.5 cm

lengte 88 cm

Opschriften / merken

  • geen :

Fysieke beschrijving

De poten zijn door pen en gat met de regels verbonden. Deze verbindingen zijn aan de korte zijden gezekerd door middel van metalen ledikantschroeven; ze hebben ruitvormige achterplaten. De vaasvormige elementen zijn elk opgebouwd uit een centraal deel met aan alle vier de zijden een opgelijmd gedeelte, waarna het geheel in vorm gedraaid is. De steunstukken onder de bladregels zijn met een pen met de huizen verbonden en tegen de onderzijde van de regels gespijkerd. In het midden van de tafel is tussen de lange regels een platte dwarsregel aangebracht, met twee gleuven waarin boogvormige geleidingsstukken vallen die op de onderzijde van het blad zijn bevestigd. Het blad heeft een raamwerk met een verstek in ojiefvorm, met daarbinnen drie gekloofde planken. De trekbladen zijn op dezelfde wijze geconstrueerd, maar hier is het verstek recht. De trekbladen hebben beide drie lange geleideregels die naar de trekkers taps toeplopen en die vallen in een uitsparing in de korte regels van de tafel. De buitenste geleideregels zijn aan de buitenste regel van het raamwerk geschroefd, vlak naast de trekker. De middelste is met behiulp van een pen aan de tegenoverliggende regel van het raamwerk bevestigd. Bij het uittrekken van de bladen duwen de geleideregels deze en het daarop rustende bovenste blad omhoog, totdat dit laatste tussen de trekbladen valt en op de geleideregels komt te rusten, waardoor de drie bladen op gelijke hoogte komen.

Geassocieerd onderwerp

Utrecht, Janskerkhof 16 (herkomst) Afkomstig van de familie Martens van Sevenhoven

bestuurders (Utrecht) (bestuur)

Geassocieerde periode

Habsburgse tijd en Republiek 1528-1795

Geassocieerde persoon

Wtewael, Joachim

Martens, fam.

Pater, Aletta

Opmerkingen

Afkomstig van de familie Martens van Sevenhoven. Vermoedelijk vermeld in een inventaris uit 1669 van het stadshuis van Jacob Martens en Aletta Pater aan het Janskerkhof te Utrecht (thans nr. 16): ‘een groote lange uyttreckende tafel boven op de groote kamer’; vermeld in een huurcontract uit 1751 als staande op dezelfde kamer (de bovenkamer rechts achter) in hetzelfde huis; vermeld in dezelfde kamer in inventarissen uit 1826 en 1861.

Documentatie

  • Catalogus van het Historisch Museum der stad, supplement, cat. nr. 266 2x

  • De glorie van de Gouden Eeuw : Nederlandse kunst uit de 17de eeuw : schilderijen, beeldhouwkunst en kunstnijverheid, auteurs Judikje Kiers en Fieke Tissink. met bijdr. van Jan Piet Filedt Kok. en medewerk. van Bart Cornelis en Henriëtte Fuhri Snethlage. red. Bart Cornelis en Jan Piet Filedt Kok, (Amsterdam, 2000), pp. 34-55, 349, cat. nr. 14

  • Dit is het Centraal Museum!, teksten Ninke Bloemberg, Marja Bosma, Renger de Bruin ... [et al.] ; eindred. Liesbeth M. Helmus, Hans Schopping, (Utrecht, 2012), nr. 07, met afb. in kleur

Tentoonstellingen

  • Liefde & Lust, Centraal Museum, Utrecht, 2015

  • Utrechters dromen van Rome, Centraal Museum, Utrecht, 2008 - 2012

Duurzame url

Als u naar dit object wilt verwijzen gebruik dan de duurzame URL:

https://hdl.handle.net/21.12130/collect.68109FAB-0373-4A92-9093-5668FD2268D6

Vragen?

Ziet u een fout? Of heeft u extra informatie over dit object? Laat het ons weten!