Kast

Kast

De bijzondere tafel (inv.nr. 8465)&nbsp;is afgebeeld op een portret dat Joachim Wtewael in 1628 van zijn dochter Eva schilderde (inv.nr. 18022). Hij is duidelijk herkenbaar aan het met ebbenhout ingelegde paneeltje van de poot dat net onder het tafelkleed uitsteekt. Het model van de tafel, die aan beide zijden kan worden uitgetrokken, is niet uitzonderlijk. In 1621 publiceerde de graveur Crispijn van de Passe II in Utrecht een serie ontwerpprenten voor tafels. Veel van deze tafels hebben een vergelijkbaar onderstel met bolpoten. Bijzonder is wel de luxueuze versiering. Er zijn maar twee andere meubelen bewaard gebleven met een vergelijkbare decoratie: een kamerbetimmering uit Dordrecht en een kast in een kasteel in Gelderland. <BR><BR> <P dir=ltr align=left>Waarschijnlijk is de tafel speciaal gemaakt voor Wtewael. De Utrechtse kunstenaar had veel belangstelling voor toegepaste kunst. Hij was opgeleid als glasschilder, ontwierp gebrandschilderde glazen en maakte bijvoorbeeld ook het ontwerp voor een nieuw type zoutvat. Misschien heeft Wtewael wel een inbreng gehad in het ontwerp voor de tafel. </P> <P dir=ltr align=left>De tafel is vermoedelijk de "… groote lange uyttreckende tafel …" die in 1669 wordt vermeld in de inventaris van het huis van Jacob en Aletta Martens aan het Janskerkhof in Utrecht. Aletta Martens, geboren Pater, was de kleindochter van Joachim Wtewael. Via haar kwam de tafel in het bezit van de familie Martens en is hij uiteindelijk door de familie Martens van Sevenhoven aan het museum geschonken. De eikenhouten kast versierd met ebben-, noten- en perenhout komt uit dezelfde inboedel. De kast en de tafel hebben allebei een fries van gesneden schubben met opgelijmde druppels van ebbenhout. Toch zijn ze niet als ensemble gemaakt. De kast heeft geen inlegwerk van ebbenhout, maar wel panelen belijmd met ebbenhout en is ook rijk versierd met houtsnijwerk. </P> <P dir=ltr align=left>Na een lange reis door Italië en Frankrijk vestigde Wtewael zich in 1592 in Utrecht. Kennelijk heeft hij zijn huis aan de Oude Gracht (nu nr. 58)dat hij in 1596 kocht, fraai ingericht met het vele geld dat hij in de vlashandel verdiende. Het is uitzonderlijk dat van vroeg zeventiende-eeuwse meubelen uit een burgerlijk milieu zo veel bekend is over de eigenaar, de datering en de plaats van vervaardiging. De relatief ongeschonden staat, de fraaie vorm en de kostbare materialen maken deze topstukken nog eens extra aantrekkelijk.</P>

1/6
De bijzondere tafel (inv.nr. 8465) is afgebeeld op een portret dat Joachim Wtewael in 1628 van zijn dochter Eva schilderde (inv.nr. 18022). Hij is duidelijk herkenbaar aan het met ebbenhout ingelegde paneeltje van de poot dat net onder het tafelkleed uitsteekt. Het model van de tafel, die aan beide zijden kan worden uitgetrokken, is niet uitzonderlijk. In 1621 publiceerde de graveur Crispijn van de Passe II in Utrecht een serie ontwerpprenten voor tafels. Veel van deze tafels hebben een vergelijkbaar onderstel met bolpoten. Bijzonder is wel de luxueuze versiering. Er zijn maar twee andere meubelen bewaard gebleven met een vergelijkbare decoratie: een kamerbetimmering uit Dordrecht en een kast in een kasteel in Gelderland.

Waarschijnlijk is de tafel speciaal gemaakt voor Wtewael. De Utrechtse kunstenaar had veel belangstelling voor toegepaste kunst. Hij was opgeleid als glasschilder, ontwierp gebrandschilderde glazen en maakte bijvoorbeeld ook het ontwerp voor een nieuw type zoutvat. Misschien heeft Wtewael wel een inbreng gehad in het ontwerp voor de tafel.

De tafel is vermoedelijk de "… groote lange uyttreckende tafel …" die in 1669 wordt vermeld in de inventaris van het huis van Jacob en Aletta Martens aan het Janskerkhof in Utrecht. Aletta Martens, geboren Pater, was de kleindochter van Joachim Wtewael. Via haar kwam de tafel in het bezit van de familie Martens en is hij uiteindelijk door de familie Martens van Sevenhoven aan het museum geschonken. De eikenhouten kast versierd met ebben-, noten- en perenhout komt uit dezelfde inboedel. De kast en de tafel hebben allebei een fries van gesneden schubben met opgelijmde druppels van ebbenhout. Toch zijn ze niet als ensemble gemaakt. De kast heeft geen inlegwerk van ebbenhout, maar wel panelen belijmd met ebbenhout en is ook rijk versierd met houtsnijwerk.

Na een lange reis door Italië en Frankrijk vestigde Wtewael zich in 1592 in Utrecht. Kennelijk heeft hij zijn huis aan de Oude Gracht (nu nr. 58)dat hij in 1596 kocht, fraai ingericht met het vele geld dat hij in de vlashandel verdiende. Het is uitzonderlijk dat van vroeg zeventiende-eeuwse meubelen uit een burgerlijk milieu zo veel bekend is over de eigenaar, de datering en de plaats van vervaardiging. De relatief ongeschonden staat, de fraaie vorm en de kostbare materialen maken deze topstukken nog eens extra aantrekkelijk.

Dit object is nu niet in het museum te zien

Titel

Kast

Vervaardiger

Datering

1620 - 1630

Materiaal / Techniek

eikenhout; ebbenhout; notenhout; perenhout

Inventarisnummer

8441

Objectnaam

kast, meubilair

Verwerving

legaat + 1952 (bruikleen sinds 1940)

Afmetingen

hoogte 255 cm

breedte 215 cm

diepte 82 cm

Opschriften / merken

  • geen :

Fysieke beschrijving

De kast is vervaardigd uit kwartiers eikenhout met fraaie spiegels. Hij is opgebouwd uit een onderstel, twee zijden die door de bodem en boven door een voor- en een achterregel zijn verbonden, een achterschot, twee deuren en een kap. De achterpoten zijn verbonden door twee regels, waarvan de bovenste door middel van een schuine lat verbonden is met de middelste voorpoot. De zijden van de kast vallen beide met twee pennen in het onderstel en hebben elk aan de bovenzijde een pen waar de kap over valt. Het achterschot bestaat uit zeven planken met in het midden een smalle sluitwig. Het valt met een afgeschuinde kant in een groef in de bovenregel en de hoekstijlen van de kast en is tegen de onderregel gespijkerd. De deuren bestaan uit een raamwerk met vier dwarsregels waarbinnen drie panelen. Ze draaien op drie scharnieren waarvan de ijzeren plaat op de deur de vorm heeft van een zwaluwstaart met een geschulpte buitenrand. De buitenrand van de ijzeren dekplaat van het schoot-veer-slot is uitgezaagd in een patroon van lelies. In de op de rechterdeur gespijkerde slaglijst die de middenstijl vormt, bevindt zich het sleutelgat. De linkerdeur heeft binnenin aan de boven- en onderzijde metalen schuiven. De voorzijde en de zijkanten van de kap bestaan uit lage notenhouten raamwerken met liggende panelen met daarboven schuin geplaatste regels en lijstwerk; de achterzijde is geconstrueerd als een raamwerk met vier liggende panelen. Het dek bestaat uit acht korte planken.

Geassocieerd onderwerp

Utrecht, Janskerkhof 17 (herkomst) afkomstig van de familie Martens van Sevenhoven

bestuurders (Utrecht) (bestuur)

Geassocieerde periode

Habsburgse tijd en Republiek 1528-1795

Geassocieerde persoon

Wtewael, Joachim

Pater, Aletta

Martens, fam.

Opmerkingen

Afkomstig van de familie Martens van Sevenhoven. Hoogstwaarschijnlijk vervaardigd voor Joachim Wtewael, en via diens kleindochter, Aletta Pater die gehuwd was met Jacob Martens, vererfd op de familie Martens; vermoedelijk vermeld in een inventaris uit 1669 van Jacob en Aletta Martens aan het Janskerkhof te Utrecht (thans nr. 16): ‘een groote eyckene kast met ebben hout ingeleyt op de groote bovekamer’; vermeld in een huurcontract uit 1751 als staande op dezelfde kamer (de bovenkamer rechts achter) in hetzelfde huis; vermeld in dezelfde kamer in inventarissen uit 1826 en 1861.

Documentatie

  • Catalogus van het Historisch Museum der stad, supplement, cat. nr. 266 1x

  • De glorie van de Gouden Eeuw : Nederlandse kunst uit de 17de eeuw : schilderijen, beeldhouwkunst en kunstnijverheid, auteurs Judikje Kiers en Fieke Tissink. met bijdr. van Jan Piet Filedt Kok. en medewerk. van Bart Cornelis en Henriëtte Fuhri Snethlage. red. Bart Cornelis en Jan Piet Filedt Kok, (Amsterdam, 2000), cat. nr. 14/pp. 34-35 met afb. in kleur, p. 35, p. 349 met afb.

  • Dit is het Centraal Museum!, teksten Ninke Bloemberg, Marja Bosma, Renger de Bruin ... [et al.] ; eindred. Liesbeth M. Helmus, Hans Schopping, (Utrecht, 2012), nr. 07, met afb. in kleur

Tentoonstellingen

  • Liefde & Lust, Centraal Museum, Utrecht, 2015

  • Dit is het Centraal Museum! Topstukken uit de vijf collecties, Centraal Museum, Utrecht, 2012 - 2015

  • Utrechters dromen van Rome, Centraal Museum, Utrecht, 2008 - 2012

Duurzame url

Als u naar dit object wilt verwijzen gebruik dan de duurzame URL:

https://hdl.handle.net/21.12130/collect.69EE0264-5E7E-4013-8B0C-0F217520F6BB

Vragen?

Ziet u een fout? Of heeft u extra informatie over dit object? Laat het ons weten!