Centraal Museum Utrecht

Zelfportret met zwarte band 1937 https://www.centraalmuseum.nl/nl/collectie/8235-zelfportret-met-zwarte-band-pyke-koch https://www.centraalmuseum.nl/@@site-logo/logo-left-v2.svg

Zelfportret met zwarte band

1937
Zelfportret met zwarte band 1937 https://www.centraalmuseum.nl/nl/collectie/8235-zelfportret-met-zwarte-band-pyke-koch https://www.centraalmuseum.nl/@@site-logo/logo-left-v2.svg
  • + Objectgegevens − Objectgegevens
  • Share
  • Download

Koch putte in deze jaren zijn inspiratie uit de Italiaanse schilderkunst van de vroege renaissance. De kop met hoofdband is vermoedelijk geïnspireerd op Piero della Francesca’s frescocyclus De Legende van het Ware Kruis in de San Francesco kerk in Arezzo. Op enkele fresco’s komen figuren voor met (witte) hoofdbanden: de soldaten die voor het ware geloof strijden. Zo bezien afficheerde Koch zich anno 1937 in zijn zelfportret als een soldaat in dienst van een grotere zaak. Zijn kruistocht stond in het teken van het behoud van de westerse beschaving, niets minder dan dat. Diep onder de indruk van het boek Der Untergang des Abendlandes, in de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw een bestseller van Oswald Spengler, was hij ervan overtuigd geraakt dat alleen een nieuwe sterke leider, een Caesar, de westerse cultuur van een moreel faillissement zou kunnen redden: de Italiaanse ‘Duce’ Benito Mussolini.

Midden jaren dertig van de vorige eeuw schilderde Pyke Koch drie zelfportretten, de enige in zijn oeuvre. Het eerste exemplaar vernietigde hij, het laatste werd in 1938 door Genootschap Kunstliefde ‘namens de Utrechtse burgerij’ aan het Centraal Museum geschonken ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan van het museum. De portretten zijn visueel verwant: de kop is licht gedraaid, bij de hals afgesneden en de kin is ietwat geheven. Bij Zelfportret met zwarte band is het contrast tussen de scherp afgetekende gelaatstrekken van de kop en de ongedefinieerde ruimtelijkheid van het hemelsblauwe fond perfect in balans. De zwarte hoofdband versterkt dit nog; Koch had deze toegevoegd omdat hij vond dat zijn voorhoofd op het eerdere portret van 1936 een te groot ononderbroken vlak was, naar hij jaren later zei. Dat mag zo zijn, maar er kan tevens een ideologische overweging hebben meegespeeld. De stilering van de wenkbrauwen en lippen, de starre blik in de ogen en het gemillimeterde haar wijzen erop dat het om een geïdealiseerd portret gaat. De hoofdband verleent de figuur een strijdvaardig imago.

Bij Zelfportret met zwarte band experimenteerde hij voor het eerst met tempera, een techniek die in de renaissance veel werd toegepast. Omdat tempera snel droogt gebruikte hij dat voor de ondergrond waarop hij het portret in de langzamer drogende olieverf schilderde. Het zachtblauwe fond en de manier waarop de plasticiteit van de kop uit fijne arceringen is opgebouwd, doen denken aan de schilderkunst van de vijftiende-eeuwse schilder Piero della Francesca. De kop met hoofdband is vermoedelijk geïnspireerd op Piero’s frescocyclus De Legende van het Ware Kruis in de San Francesco kerk in Arezzo. Deze legende verhaalt over de vondst van het kruis van Christus door de moeder van de Byzantijnse keizer Constantijn. In zijn machtsstrijd met een rivaliserende keizer beriep Constantijn zich op een hoger doel: het verslaan van de heidenen om het ware geloof te verspreiden. Hij liet zijn ridders strijden onder het teken van het kruis – de kruisridders. De legende van het ware kruis werd tot in de vijftiende eeuw gebruikt als oproep voor nieuwe kruistochten. Op enkele fresco’s van Della Francesca komen figuren voor met (witte) hoofdbanden: de soldaten die voor het ware geloof strijden. 

Toon alles + Toon minder -

 

Dit object is nu niet in het museum te zien

Titel

Zelfportret met zwarte band

Datering

1937

Materiaal / Techniek

olieverf op tempera op paneel

Inventarisnummer

8235

Verwerving

1938

Afmetingen

34.5
32.5
52
49

Opschriften / merken

  • (met witte verf): - Pyke Koch - '37
  • (met inkt): P. Koch (signatuur is onderstreept)
  • (met inkt): Deze schilderij is zoo // geschilderd dat zij // gedurende zéer // langen tijd geen // vernis nodig heeft. // Mocht afwrijven met brood // tenslotte de glans niet terugbrengen // dan kan men de schaduw [schaduw is onderstreept] partijen // in 't gezicht zeer dun // vernissen met vernis à retoucher // van Vibert (Lefranc) // (géén andere soort!)

Toon alles +Toon minder -

  • (met inkt): NB // Als dit schilderij aangeslagen is // of zijn glans verliest dan moet// men het afwrijven met een stuk // van het binnenste van versch wit brood (geen oorlogsbrood!) [voorgaande tekst is doorgehaald] dus: géén vernis [geen vernis is onderstreept]
  • (met inkt): in '71 // blind geworden // vernis verwijderd // door P. Koch.
  • (met inkt): achtergr.: // (Talens) (Schev.) (w. & n.) // caer - gr. aard (cob.gr.)

Opmerkingen

Pieter Frans Christiaan (Pyke) Koch (Beek Ubbergen 1901 - Wassenaar 1991), studeerde rechten in Utrecht, was vanaf 1927 werkzaam als schilder, verbleef 1938-1940 in Italië. Vanaf 1940 woonde en werkte hij in Utrecht. Zijn stijl was het magisch realisme. Bij dit schilderij bezit het CM onder inv. nr. 8235 a een album ter herinnering aan het 100-jarig bestaan van het Stedelijk Museum op 5 sept. 1938, met de namen van de vrienden van het Museum die bijgedragen hebben voor verwerving van dit schilderij.

Documentatie

  • , p. 156 afb. in kleur; p. 529
  • , pp 64-72, met afb. in kleur op p.71
  • , cat. nr. 31

Toon alles +Toon minder -

  • , p. 186, met afb. in kleur, cat. nr. 63, p. 303
  • , cat. nr. 83, p. 29
  • , cat. nr. 140 19x
  • , pp. 166-167, met afb. in kleur
  • , met afb.
  • , met afb.
  • , p. 961
  • , cat. nr. 5
  • , afb. op omslag
  • , cat. nr. 21
  • , cat. nr. 30
  • , p. 394 afb. in kleur
  • , cat. nr. 29
  • , pp. 6-7
  • , met afb.
  • , p. 60, afb. 8; p. 80
  • , cat. nr. 121
  • , schilderkunst cat. nr. 66
  • , band I, p. 304-305; band IV, afb. p. 81
  • , p. 68, afb. in kleur; p.76
  • , pp. 29-30, met afb. 17
  • , cat. nr. 30, met afb.
  • , p. 24, met afb. nr. 20
  • , met afb.
  • , pp. 109-110, met afb.; p. 120
  • , p. 86, met afb. in kleur
  • , pp. 229-230, met afb. in kleur
  • , cat. nr. 30
  • , cat. nr. 62
  • , cat. nr. 66
  • , cat. nr. 41
  • , p. 57 afb.
  • , pp. 65-67
  • , p. 169 afb. in kleur
  • , cat. nr. 18, p. 24, afb. nr. 27 in kleur; cat. nr. 18, p. 72
  • , p. 51 afb. in kleur; cat. nr. 29, p. 214, met afb.
  • , pp. 89-91, met afb. 27; cat. nr. 26, p. 163, met afb.
  • , [z.p.] cat. nr. 15, met afb.
  • , cat. nr. 10, met afb.
  • , pp. 32-33, met afb.
  • , pp. 483-484, met afb.
  • , cat. nr. 13; p. 8 afb.
  • , p. 139; 141, met afb.
  • , p. 146; p. 152 afb.
  • , pp. 67-69, met afb.; p. 50 afb. in kleur
  • , pp. 49-53, met afb.
  • , pp. 81-82, met afb.
  • , tweede gedeelte, p. 37, met afb.
  • , cat. nr. 207
  • , prentbriefkaart
  • , cat. nr. 53
  • , p. 216 afb.
  • , p. 154, met afb.
  • , cat. nr. 105, p. 211, afb. 185 [ten onrechte wordt in publicatie vermeld: cat.nr. 103a]
  • , p. 99
  • , pp. 12-13, met afb. in kleur
  • , p. 401, nr. 10, met afb. nr. 10 in kleur
  • , p. 36 afb.
  • , pp. 36-37, met afb. 2 in kleur
  • , p. 39 afb. 43 in kleur; p. 42
  • , pp. 526-529, met afb. in kleur
  • , pp.225-229, met afb. in kleur
  • , nr. 33, met afb. in kleur
  • , pp. 128-129, met afb. in kleur
  • , p. 164-165, met afb. in kleur
  • , p. 471, met afb. in kleur
  • , p. 11, met afb. in kleur
  • , p. 68, met afb. in kleur
  • , p. 133, afb. in kleur
  • , p. 27, met afb. in kleur
  • , omslag en p. 64, afb. in kleur
  • , p. 86, afb. kleur nr. 32
  • , p. 131, afb. in kleur
  • , p. 13, afb. 1 in kleur

Duurzame url

Als u naar dit object wilt verwijzen gebruik dan de duurzame URL: https://hdl.handle.net/21.12130/collect.15ADBF4D-E8AD-40C4-A441-78833D306F2C

Vragen?

Ziet u een fout? Of heeft u extra informatie over dit object? Laat het ons weten!

Kijk verder

De koppelaarster

De koppelaarster

Gerard van Honthorst, 1625

Rood-blauwe leunstoel

Rood-blauwe leunstoel

Gerrit Thomas Rietveld, 1950 - 1959

nijntje

nijntje

Dick Bruna, 1955

Utrechtse schip

Utrechtse schip

Anoniem, 0997 - 1030

Ensemble uit de collectie L'Image Tranquille bestaande uit catsuit, cape en schoenen

Ensemble uit de collectie L'Image Tranquille bestaande uit catsuit, cape en schoenen

JANTAMINIAU, 2013

The brides of Dracula

The brides of Dracula

Marlene Dumas, 1997

[geen titel]

[geen titel]

Jessica Stockholder, 1991

Gezicht op het koor en de toren van de Domkerk te Utrecht

Gezicht op het koor en de toren van de Domkerk te Utrecht

Jan Hendrik Verheijen, ca. 1829

De Munttoren in Amsterdam, dooiweer

De Munttoren in Amsterdam, dooiweer

Isaac Israels, 1918

Jurk 'Hyères'

Jurk 'Hyères'

Viktor & Rolf, 1993

Poppenhuis

Poppenhuis

Anoniem Amsterdams (?), 1670 - 1690

  • facebook
  • twitter
  • email
  • Whatsapp

Nieuwsbrief ontvangen?

Privacy statement

Aanmelden op nieuwsbrief mislukt.

Bedankt voor je aanmelding. Je ontvangt een e-mail die je inschrijving bevestigt.

logo-footer.svg

Contact

  • Agnietenstraat 1
  • 3512 XA Utrecht
  • info@centraalmuseum.nl

Openingstijden

  • Dinsdag t/m zondag 11.00 - 17.00 uur
  • Plan je bezoek




  • Kunst, design, mode en geschiedenis in het Centraal Museum. Adembenemende tentoonstellingen. Het mooiste museum van Utrecht, met zonnig café en tuin.
  • Kunst, design, mode en geschiedenis in het Centraal Museum. Adembenemende tentoonstellingen. Het mooiste museum van Utrecht, met zonnig café en tuin.
Menu
Geavanceerd zoeken...
  • Plan je bezoek
    • Zien en doen
    • Praktische informatie
    • Onderwijs, groepen & families
    • Zaalverhuur
  • Ontdek het museum
    • Verhalen
    • Bekijk de collectie online
    • Tentoonstellingsarchief
    • Podcasts
    • Tentoonstellingslijnen
    • Publieksprogramma's
    • Over de collectie
  • Over het museum
    • Steun het museum
    • Organisatie
    • Vacatures
    • Nieuws & pers
    • Klantenservice & contact
    • Voorwaarden
  • ENGLISH | DEUTSCH