Centraal Museum Utrecht

  • Share
  • Download
Delen
Delen op Facebook
Delen op Twitter
Gezicht op het koor en de toren van de Domkerk te Utrecht Jan Hendrik Verheijen, ca. 1829 https://www.centraalmuseum.nl/nl/collectie/28157-gezicht-op-het-koor-en-de-toren-van-de-domkerk-te-utrecht-jan-hendrik-verheyen https://www.centraalmuseum.nl/@@site-logo/logo-left-v2.svg

Gezicht op het koor en de toren van de Domkerk te Utrecht

Jan Hendrik Verheijen, ca. 1829
  • + Objectgegevens − Objectgegevens
  • Share
  • Download

Jan Hendrik Verheyen is een typische representant van de in de eerste helft van de negentiende eeuw heersende nationale stijl, de Nederlandse Romantiek. Hij schilderde portretten van familie en vrienden, kleine genrestukjes en landschapjes, maar genoot alleen als architectuurschilder een zekere faam. De zeventiende- eeuwse architectuurschilders Jan van der Heyden en Job en Gerrit Berckheyde waren zijn grote voorbeelden. Het Gezicht op het koor en de toren van de Domkerk te Utrecht is een van zijn mooiste stadsgezichten.

In de negentiende eeuw veranderde Utrecht snel van aanzien. Veel gebouwen vielen onder de slopershamer: de stadsmuren met de poorten, kerken, gasthuizen en veel woonhuizen. Nieuwe panden verrezen, zoals de Winkel van Sinkel en de rechtbank. Andere gebouwen kregen een nieuwe gevel, zoals bijvoorbeeld het stadhuis. Op de vrijgekomen plek van de stadsmuur legde architect J.D. Zocher een plantsoen in Engelse landschapsstijl aan.
Burgemeester H.M.A.J. van Asch van Wijck was een voorstander van stadsvernieuwing maar zette zich ook in voor (gedeeltelijk) behoud van het bedreigde erfgoed. Hij verzamelde bouwfragmenten van gesloopte gebouwen en stimuleerde restauraties. In de jaren ’20 en ’30 van de negentiende eeuw kregen de Domkerk en de Domtoren een grondige opknapbeurt. Daarbij werd eindelijk ook het puin van het ingestorte schip opgeruimd dat er sinds de storm van 1674 was blijven liggen. Er ontstond een ruim plein, het Munsterkerkhof, het huidige Domplein. Op het plein organiseerde men een groentemarkt maar omdat het er veel te hard waaide werd de markt na korte tijd weer opgeheven.

Schilders legden het verdwijnende stadsbeeld vast. Een van hen was Jan Hendrik Verheyen (1778-1846). Hij schilderde onder meer de Tolsteegpoort en de Weerdpoort. Verheyen was een specialist in het topografische genre. Vaak hebben zijn werken een fantasierijke inslag, maar dit achteraanzicht van de Utrechtse Dom is tamelijk nauwkeurig, al is het gezichtspunt erg laag genomen. Het overdreven perspectief onderstreept de monumentaliteit van de kathedraal . Het koor met zijn luchtbogen, de kooromgang, de (toen witgepleisterde) consistorie met daarachter het bovenste stukje van het noordertransept zijn gedetailleerd afgebeeld. De toren komt vanaf het uurwerk, net onder de tweede omloop, boven het dak van de kerk uit.

Midden op straat kijkt een man met bezem en een kruiwagen naar de rommel die hij moet gaan opruimen. Links daarvan verkopen twee vrouwen fruit en bloemen. Iets verderop vraagt een bedelaar om geld aan een chic geklede vrouw en man. Dit alles speelt zich af tegen het decor van een ietwat vervallen en kale Domkerk. Door slechte financiële omstandigheden was het onderhoud van de kerk jarenlang minimaal geweest.

Het schilderij dateert van kort na de restauratie van de Domkerk en de aanleg van het Munsterkerkhof. Het straatbeeld is levendig. Een bijzonder detail is de groentevrouw, een verwijzing naar de markt die ter plaatse gedurende enige tijd werd gehouden. Rechtsonder staat een lid van de Compagnie Vrijwillige Jagers. Dit militaire onderdeel van het Utrechtse Studenten Corps nam in 1830-1831 deel aan de oorlog tegen de Belgen nadat die zich van Nederland hadden afgescheiden. Dit detail pleit voor een datering van het schilderij na de zomer van 1830.

Toon alles + Toon minder -

 

Dit object is nu niet in het museum te zien

Titel

Gezicht op het koor en de toren van de Domkerk te Utrecht

Vervaardiger

Jan Hendrik Verheijen (Utrecht 1778 - 1846 Utrecht)

Datering

ca. 1829

Materiaal / Techniek

olieverf op doek

Inventarisnummer

28157

Objectnaam

schilderij

Verwerving

aankoop met steun van Vereniging Rembrandt 1997

Afmetingen

hoogte 79.5 cm
breedte 100 cm
hoogte (met lijst) 108.5 cm
breedte (met lijst) 129.8 cm

Opschriften / merken

  • signatuur recto l.o.: IHVerheyen (IHV ineen)

Geassocieerd onderwerp

hervormden (Utrecht) (religie)
stedelijke ruimte (Utrecht) (bestuur)

Geassocieerde periode

Moderne tijd 1795-heden

Motief

stadsgezicht, topografie, Utrecht, Utrecht, Domkerk

Opmerkingen

Rechtsonder op het schilderij is een lid van de Compagnie Vrijwillige Jagers afgebeeld. De leden van het Utrechtsch Studenten-Corps besloten in 1830 met een eigen eenheid aan de strijd tegen het opstandige Zuiden deel te nemen. (Zie de brief van 7 april 1997 van E.G. Planten in de documentatie van het Centraal Museum. Zie ook Struick 1968, pp. 333-334 en afb. op p. 333). Op de veiling van de kunstnalatenschap van Jan Bleuland, hoogleraar in de medicijnen te Utrecht, was "eene afbeelding van de Doms-kerk, en Toren binnen de stad Utrecht; in kouleuren, door J.H. Verheijen" te koop (Catalogus van eene uitgebreide verzameling schilderijen [....] bijeen verzameld en nagelaten door Jan Bleuland, 1839, p. 96, portefeuille 3, nr. 1). Mogelijk betreft het een " overtreksel" naar dit schilderij. Zie ook de maquette van de Domkerk door F.C.E. van Embden van ca. 1828 (inv.nr. 494) die de kerk in dezelfde toestand weergeeft.

Documentatie

  • 'Gezicht op het koor en de toren van de Domkerk te Utrecht' : Jan Hendrik Verheyen (1778-1846), Liesbeth M. Helmus, (Vereniging Rembrandt, 7, 1, voorjaar 1997), p. 22-25
  • Bij de achterpagina, x (Utrecht, 1998), p. 11, met afb. in kleur op achterpagina
  • Dit is het Centraal Museum!, teksten Ninke Bloemberg, Marja Bosma, Renger de Bruin ... [et al.] ; eindred. Liesbeth M. Helmus, Hans Schopping (Utrecht, 2012), nr. 25, met afb. in kleur

Toon alles +Toon minder -

  • Gezicht op het koor en de toren van de Dom van J.H. Verheyen, Liesbeth M. Helmus, (Domkerk : bericht van de Stichting Vrienden van de Domkerk, 12, 2, oktober 2000 (oktober)), p. 12-17
  • P.C. Wonder (1777-1852) : Een Utrechter in Londen, red. Elinoor Bergvelt, tekst Reinier Baarsen, Elinoor Bergvelt, Liesbeth Helmus ...[et al.] (Eindhoven, 2015)
  • Schilderkunst tot 1850. De verzamelingen van het Centraal Museum Utrecht [cat. nrs. 591-902], Liesbeth M. Helmus (Utrecht, 1999), p. 1460, cat. nr. 649, met afb.
  • Utrechters : het dagelijks leven in de Domstad tijdens de laatste twee eeuwen, A. van Hulzen (Utrecht, 1997), p. 188, afb. in kleur op omslag
  • De Utrechtse Domtoren : Trots van de stad, René de Kam, Frans Kipp, Daan Claessen (Utrecht, 2021), p. 308, met afb. in kleur
  • Veilingcatalogus Sotheby's Ludlow, The contents of Stokesay Court, Ludlow, Shropshire, 29-09-1994 (1994), deel 2, cat. nr. 527 , p. 28, afb. in kleur op p. 29

Tentoonstellingen

  • Collectieopstelling 2023 - zaal 01A, Centraal Museum, Utrecht, 2023
  • De gezonde stad , Centraal Museum, Utrecht, 2022
  • TROTS VAN DE STAD: De Utrechtse Domtoren, Centraal Museum, Utrecht, 2016

Toon alles +Toon minder -

  • Een Utrechter in Londen. P.C. Wonder, romantisch schilder (1777-1852), Centraal Museum, Utrecht, 2015
  • Dit is het Centraal Museum! Topstukken uit de vijf collecties, Centraal Museum, Utrecht, 2012
  • Utrechters dromen van Rome, Centraal Museum, Utrecht, 2008
  • Alles werd anders, Centraal Museum, Utrecht, 2005
  • 750 jaar gotische Domkerk, Centraal Museum, Utrecht, 2004
  • Niet Echt Origineel, Centraal Museum, Utrecht, 2003
  • Van Aalmoes tot AOW, zes eeuwen ouderenzorg in een Nederlandse stad, Centraal Museum, Utrecht, 1996
  • Een gouden greep, Centraal Museum, Utrecht, 1996

Duurzame url

Als u naar dit object wilt verwijzen gebruik dan de duurzame URL: https://hdl.handle.net/21.12130/collect.9543CAC0-A66D-4FA7-9E44-A6272303980D

Vragen?

Ziet u een fout? Of heeft u extra informatie over dit object? Laat het ons weten!

Kijk verder

De Tolsteegpoort met omgeving te Utrecht

De Tolsteegpoort met omgeving te Utrecht

Jan Hendrik Verheijen, 1821

Gezicht op de Klaaskerk

Gezicht op de Klaaskerk

Jan Hendrik Verheijen, ca. 1800 - 1825

Stadsplein met de Domtoren van Utrecht

Stadsplein met de Domtoren van Utrecht

Jan Hendrik Verheijen, ca. 1800 - 1815

Gezicht op de Weerdpoort in Utrecht

Gezicht op de Weerdpoort in Utrecht

Jan Hendrik Verheijen, 1821

Portret van Joannes Rijnbout (1800-1868)

Portret van Joannes Rijnbout (1800-1868)

Jan Hendrik Verheijen, 1845

Zittende vrouw met verstelwerk

Zittende vrouw met verstelwerk

Jan Hendrik Verheijen, ca. 1800 - 1846

  • facebook
  • twitter
  • email
  • Whatsapp

Nieuwsbrief ontvangen?

Privacy statement

Aanmelden op nieuwsbrief mislukt.

Bedankt voor je aanmelding. Je ontvangt een e-mail die je inschrijving bevestigt.

logo-footer.svg

Contact

  • Agnietenstraat 1
  • 3512 XA Utrecht
  • info@centraalmuseum.nl

Openingstijden

  • Dinsdag t/m zondag 11.00 - 17.00 uur
  • Plan je bezoek




  • Kunst, design, mode en geschiedenis in het Centraal Museum. Adembenemende tentoonstellingen. Het mooiste museum van Utrecht, met zonnig café en tuin.
  • Kunst, design, mode en geschiedenis in het Centraal Museum. Adembenemende tentoonstellingen. Het mooiste museum van Utrecht, met zonnig café en tuin.
Menu
Geavanceerd zoeken...
  • Plan je bezoek
    • Zien en doen
    • Praktische informatie
    • Onderwijs, groepen & families
    • Zaalverhuur
  • Ontdek het museum
    • Verhalen
    • Bekijk de collectie online
    • Tentoonstellingsarchief
    • Podcasts
    • Tentoonstellingslijnen
    • Publieksprogramma's
    • Over de collectie
  • Over het museum
    • Steun het museum
    • Organisatie
    • Vacatures
    • Nieuws & pers
    • Klantenservice & contact
    • Voorwaarden
  • ENGLISH | DEUTSCH