Plattegrond van de stad Utrecht

Op deze vroege plattegrond of kaart is de stad Utrecht als een eenvoudig ovaal weergegeven. Het ging de schilder er dan ook vooral om de precieze grenzen van de stadsvrijheid aan te geven: het groene gebied buiten de muren, waar het stadsrecht nog gold. Als er gevaar dreigde, mochten de inwoners van de stadsvrijheid zich in veiligheid brengen binnen de stadsmuren. De grenzen van de stadsvrijheid gingen terug naar een schenking uit 723 en zouden bepalend blijven voor de Utrechtse gemeentegrenzen tot 1954.

Toon alles + Toon minder -

Dit object is nu niet in het museum te zien

Titel

Vervaardiger

Evert van Schayck (Utrecht 1500? - 1574 Utrecht)

Datering

1541

Materiaal / Techniek

olieverf op paneel

Inventarisnummer

2477

Objectnaam

schilderij

Verwerving

onbekend 1541

Afmetingen

hoogte 142.3 cm
breedte 146.1 cm
hoogte (met lijst) 165.9 cm
breedte (met lijst) 175 cm

Opschriften / merken

niet gesigneerd, niet gedateerd
opschrift recto r.o.: .Item.al.dat.bin[n]en.die.lymyte[n].int.groen.staet.is.in.die vrijh[eyt]. // En[de].dat.int.witte.veldt.aen.ghetekent.staet.is.buyte[n].die.vryh[eyt]
opschrift recto: aanduidingen van rivieren, bruggen, dijken, wegen, poorten en landerijen

Geassocieerd onderwerp

stadhuis, oude raadkamer (Utrecht) (herkomst)
stedelijke ruimte (Utrecht) (bestuur)

Geassocieerde periode

Habsburgse tijd en Republiek 1528-1795

Motief

topografie, Utrecht (stad), Utrecht, plattegrond

Opmerkingen

Contemporaine lijst. Uit de kameraarsrekeningen blijkt dat de Utrechtse vroedschap op 21 maart 1540 de opdracht gaf tot het schilderen van de plattegrond van de stad, waarop de vrijheden moesten worden aangetekend. Op 15 september 1541 werd de schilder betaald voor zijn werk. De grenzen van de stad waren in 1539 bevestigd door de landvoogdes Maria van Hongarije. Uit de kameraarsrekeningen van 1539-1540 blijkt dat er over de grenzen van de vrijheid van de stad meningsverschillen bestonden. De resultaten van het onderzoek dat om deze reden werd gehouden, werden vastgelegd op de plattegrond. Zie Acket 1931, pp. 44-45. Ingekleurde litho naar inv. nr. 2477 met twee-regelig onderschrift in N. van der Monde, Geschied- en oudheidkundige beschrijving van de pleinen, straten, stegen, waterleidingen, wedden, putten en pompen der stad Utrecht, 3 delen, Utrecht 1844-1846, dl. 1 (1844), na p. 18. Zie Utrecht 1878(c), cat. nr. 1375, p. 130. Anonieme tekening, 783 x 730 mm naar inv. nr. 2477 uit 1750-1800 in Het Utrechts Archief, inv. nr. ab24. Litho in kleur uit 1840 door P.W. v.d. Weijer naar een tekening van N. v.d. Monde naar inv. nr. 2477, 350 x 393 mm, in Het Utrechts Archief, inv. nr Ab23.

Documentatie

Amsterdamse graanhandel, 'sincere' katholieken en keizer Karel V : over de politieke context van Cornelis Anthonizoons gezicht op Amsterdam, Yvonne Colijn, (Jaarboek van het Genootschap Amstelodamum, 100, 2008), p. 199 (met afb. in kleur)
Catalogue of Paintings 1363-1600 : Centraal Museum Utrecht, project dir. and final ed. Liesbeth M. Helmus ; co-ed. Molly Faries and Liesbeth M. Helmus ; authors Molly Faries, Liesbeth M. Helmus and Dorien Tamis ; with contr. by J.R.J. van Asperen de Boer, Felice Geurdes and Peter Klein (Utrecht, 2011), cat.no. 19, pp. 163-166
De Catalogus der schilderijen [1952] (Utrecht, 1952), cat. nr. 252

Toon alles +Toon minder -

Catalogus van het Historisch Museum der stad [1928, cat. nrs. 1-1403], W.C. Schuylenburg (Utrecht, 1928), cat. nr. 280
Catalogus van het Museum van Oudheden [1878], door S. Muller Fz.. S. Muller Fz. (Utrecht, 1878), cat. nr. 2111
Catalogus van het Museum van Oudheden [1904], door S. Muller Fz.. S. Muller Fz. (Utrecht, 1904), cat. nr. 3365
Het Centraal Museum te Utrecht: het oudste stedelijk museum van Nederland, J.A.L. de Meyere, (Maandblad van Oud-Utrecht, 61, 9, september 1988), p. 98, afb. 5 op p. 100
De Bilt in kaart gebracht : jubileumuitgave van de Historische Kring d'Oude School, Steven Hagers ([De Bilt], 2012), p. 8-9, met afb. in kleur
Dwars door Utrecht : opgravingen langs de HOV-Busbaan, René de Kam (Utrecht, 2003), p. 148, met afb. in kleur (detail)
Grote Historische topografische Atlas ca.1897/1914 Utrecht, schaal 1 : 25.000, Samenst. en red. Wim Breedveld, Anoek van der Leest en Huib Stam (Tilburg, 2008)
Historische atlas van de stad Utrecht : twintig eeuwen ontwikkeling in kaart gebracht, Hans Rennes (Amsterdam, 2005), p. 23, afb. in kleur
De ideale stad : ideaalplannen voor de stad Utrecht 1664-1988, onder red. van Ko Jacobs en Ludger Smit ; met bijdr. van Rob Dettingmeijer ... [et al.] ; [voorw. Adeline M. Janssens] (Utrecht, 1988), p. 138, plaat I
Het leven in de late Middeleeuwen, [voorw. Adeline M. Janssens] (Utrecht, 1974), cat. nr. 220
De levens en werken der Hollandsche en Vlaamsche kunstschilders, beeldhouwers, graveurs en bouwmeesters van den vroegsten tot op onzen tijd (strekkende tevens tot vervolg op het werk van J. Immerzeel, jr.) : vijfde deel P-S, door Christiaan Kramm (Amsterdam, 1857 - 1864)
Een merkwaardige kaart van Utrecht en omgeving, M.N. Acket, (Jaarboekje van Oud-Utrecht, 1931), p. 44-77
Röntgenonderzoek van de oude schilderijen in het Centraal Museum te Utrecht, M.E. Houtzager ... [et. al.] (Utrecht, 1967), p. 262-263
Schilderkunst tot 1850. De verzamelingen van het Centraal Museum Utrecht [cat. nrs. 291-590], Liesbeth M. Helmus (Utrecht, 1999), pp. 1345-1346, cat. nr. 580, met afb.
Schilders en Beeldhouwers in Oud-Utrecht, P. Swillens, (Jaarboekje van Oud-Utrecht, 1925), p. 50-71, i.h.b. p. 68
Stedelijk archief der stad Utrecht, door H.M.A.J. van Asch van Wyck, (Kronijk van het Historisch Gezelschap te Utrecht, 4, 1848), ws. p. 174, nr. 1
Utrecht : tale of the city, Renger de Bruin, René de Kam, Kaj van Vliet (Utrecht, 2022), p. 57, afb. in kleur
Utrecht op schilderijen : zes eeuwen topografische voorstellingen van de stad Utrecht, Jos de Meyere (Utrecht, 1988), p. 35-37, met afb. op p. 36, 281
Utrechts verleden in vogelvlucht, Renger de Bruin, René de Kam, Kaj van Vliet (Utrecht, 2017), p. 57, afb. in kleur
Utrechtsche schilders uit de tweede helft van de XVIe eeuw, door C.H. de Jonge, (Oud Holland : nieuwe bijdragen voor de geschiedenis der Nederlandsche kunst, letterkunde, nijverheid, enz., 50, 1933), p. 159-172, i.h.b. pp. 162 en 164
Utrechtse criminele zaken in de 16e eeuw, A.Graafhuis, (Spiegel Historiael, 1976-05), p. 278 met afb.
De Utrechtse Domtoren : Trots van de stad, René de Kam, Frans Kipp, Daan Claessen (Utrecht, 2021), p. 153 (boven), met detailafb. in kleur
De Utrechtse kunstenaarsfamilie Van Schayck, G.J. Hoogewerff, (Oudheidkundig Jaarboek : derde serie van het Bulletin van den Nederlandschen Oudheidkundigen Bond, 3, 1923), p. 28-34, i.h.b. p. 29
Utrechtse schilderkunst in de tweede helft van de zestiende eeuw, J.A.L. de Meyere, (Jaarboek Oud-Utrecht, 1978), p. 107-108, afb. 1
Utrechtse stadsgezichten [mei 1971] (Utrecht, 1971), p. 2
Verzameling van oud beeldwerk en andere oudheden, schilderijen en tekeningen, meestal tot de stad Utrecht betrekking hebbende, behoorende tot het Archief derzelve stad [1838] (Utrecht, 1838), afd. II, nr. 23/afd. II, nr. 23

Tentoonstellingen

Toon alles +Toon minder -

Duurzame url

Als u naar dit object wilt verwijzen gebruik dan de duurzame URL: https://hdl.handle.net/21.12130/collect.1B92512B-3523-411A-9CE2-BBD8B8ECAF4B

Vragen?

Ziet u een fout? Of heeft u extra informatie over dit object? Laat het ons weten!