Portretten van twaalf leden van de Utrechtse Jeruzalembroederschap

Nu te zien in EXPO 3

Titel

Vervaardiger

Jan van Scorel (Schoorl 1495 - 1562 Utrecht)

Datering

ca 1525

Materiaal / Techniek

olieverf op paneel

Inventarisnummer

2379

Objectnaam

schilderij

Verwerving

overdracht 1838

Afmetingen

hoogte 48 cm
breedte 275.8 cm
hoogte (met lijst) 61.7 cm
breedte (met lijst) 288.1 cm

Opschriften / merken

niet gesigneerd, niet gedateerd
opschriften recto (onder de portretten van links naar rechts): genaemt [...] op die Jorda[e]n // doen men screef MCCCCC en negenthin // god wil ons in alle node bewaren // En geven namaels syn glori te sieNu verthien hondert tweeens[eu]entich iaer // Ian vander borch Ierusalem versocht // tiaer Vyfthie hondert en negen daer naer // wort hi int gesicht des Vredes gebrochtMine nae[m] es henric van de Ven // ic was te ierusalem als broeder va[n] prise // doeme[n] screef M CCCCC en // vyfentwintich met wairheits bewise.henric Nobel geritz[oon] was ten heiligen lande // int iaer ons heren dusent vierhondert // en achtentn[e.]ent[..]h god hoedhem voir scande // ende voir den brande daert ewelick dondertCornelis lambertz[oon] bin ic wilt lesen // ic was te ierusale[m] en op die iordan // duysent iaer na goods geboort gepresen // vierhondert en [de] achtennege[n]tich dair anIc was te ierusalem in myn ionge dage // na goods geboort duysent vierhondert // en drien sestich iare sonder vragen // herman krom het ic u niet verwo[n]dertheer Ia va huchte[n]broec Rider gepresen Va[n] edelen afcoest in Cleef gebore[n] // was te ierusale[m] so ghi moecht lesen dair wert hi geciert mit gulde[n] spore[n] // tmocht M CCCCC.XXIIII wese[n] die iare na goods geboert vercoren.heer Ian van Scorel wt hollant scildere // vicarius tsint ians was ten heiligen graue // M CCCCC ende XX stildere // screefme god geef hem der glorien haue.heer Ariaen sael wilt dit a[en]mercke Canonic toemo[n]ster sach thei // lich lant // met Crol voirs[chreven] god wil hair stercken // en glorie veuen door syn hant M CCCCC XXIIheer Iacob Crol Canonic tsinte Marie.was te ierusale[m] god ter ere[n] // M CCCCC te dien tijen Ende XXIIII was tiaer ons herenheer Ian va gorcom es my[n] naem vicarius ten doem als een broedere // ic was te ierusalem tsi god bequae dair chryst[us] wou lide os behoede[n] // met heer dirck taets nee[m]t desen raem so sidi den tijt os reise[n]s vroedereheer dirck taets bin ic geheten Canonic [...] en moster hier op let // Te ierusalem heb ic te stede gemete[n] dair god verloste van de wedt // MCCCCC XXIII wilt wete[n] screefme[n] int iaer ons heere net

Geassocieerd onderwerp

Utrecht, Palmitentempel (herkomst)
overige kerken (Utrecht) (religie)

Geassocieerde periode

Bisschoppelijk Utrecht 695-1528

Motief

portret, zelfportret, groepsportret, Jeruzalembroederschap

Opmerkingen

Dit paneel maakt onderdeel uit van in totaal vier portretreeksen. De reeksen zijn geschilderd in opdracht van de Utrechtse Jeruzalembroederschap, waarschijnlijk voor de Jeruzalemkapel in de Nieuwe Weerd te Utrecht. In 1544 kregen de Jeruzalembroeders officieel de beschikking over de Palmitentempel op het Janskerkhof te Utrecht. Het is onbekend of de broederschap ook al voor 1544 in de kapel zetelde. Als dat zo is, zijn de portretreeksen mogelijk direct na de voltooiing in de Palmietentempel terechtgekomen. inv. nr. 2379, 2378 en 2377 zijn slecht bewaard gebleven. Bij drie restaurties, achtereenvolgens door Isaac Willarts in 1667, Christiaan Kramm in 1837 en A. Hauser te Berlijn in 1899-1902, zijn niet alleen de opschriften, maar ook de verschillende koppen, waaronder die van Jan van Scorel, geheel overschilderd. Inv.nr. 2377 was in tweeën gesplitst en werd door A. Hauser weer tot één geheel teruggebracht. Afgezien van de splitsing is dit paneel van de drie nog het beste bewaard gebleven. Zie Kramm 1857-1864, dl. 5 (1861), p. 1489 en dl. 6 (z.j.), p. 1865, het restauratieverslag van A. Hauser en de foto's in de documentatie van het Centraal Museum. De laatste restauratie vond plaats in 1955 en werd vericht door J.C. Traas te Leidschendam. De twaalf afgebeelde pelgrims ondernamen tussen 1463 en 1525 de reis naar Jeruzalem. Maatschappelijk gezien behoorden de pelgrims tot de middenklassen en de hogere lagen van de bevolking. De palmtak, ook wel Jeruzalemveer of Palm van Jericho genoemd, hadden zij als bewijs van het voltooien van hun reis meegenomen uit Jeruzalem. Jan van Scorel had zelf in 1520 de reis naar het Heilige Land ondernomen. Hij is de vijfde geestelijke van rechts op dit paneel. In 1615 dwong de Utrechtse vroedschap de Jeruzalembroederschap zich op te heffen. De portretreeksen (inv.nrs. 2377-2379) kwamen toen onder het beheer van de stad. Zie verder Helmus 1999, p.68-73.

Documentatie

'Die Entdeckung der Kunst' : Niederländische Kunst des 15. und 16. Jahrhunderts in Frankfurt, Ausstellung und Katalog Jochen Sander. Jochen Sander (Mainz, 1995), p. 46, 50, afb. 33
artikel over Jan van Scorel (G.J. Hoogewerff, 1915), G.J. Hoogewerff, (Onze Eeuw, 1915), p. 237-8
Beeldenstorm : 5 : close-ups van beeldende kunst, Henk van Os. onder red. van Thijs Tromp en Ineke Mesdag (Amsterdam, 2001), p. 170, met afb. 2 in kleur

Toon alles +Toon minder -

Bijleveld 150 : Honderdvijftig jaar boekhandel & uitgeverij Erven J. Bijleveld op Janskerkhof nr. 7, Marina van Hoek, Noël Bertels, Dieuwke Visser ...[et al.] (Utrecht, 2015), p. 4, met afb.
Catalogue of Paintings 1363-1600 : Centraal Museum Utrecht, project dir. and final ed. Liesbeth M. Helmus ; co-ed. Molly Faries and Liesbeth M. Helmus ; authors Molly Faries, Liesbeth M. Helmus and Dorien Tamis ; with contr. by J.R.J. van Asperen de Boer, Felice Geurdes and Peter Klein (Utrecht, 2011), cat.no. 21 a, pp. 174-178
De Catalogus der schilderijen [1952] (Utrecht, 1952), cat. nr. 257
Catalogus der schilderijen in het Museum Kunstliefde, A.D. de Vries en A. Bredius ; m.m.v. S. Muller (Utrecht, 1885), cat. nr. 7
Catalogus der schilderijen in het Museum Kunstliefde, A.D. de Vries en A. Bredius ; m.m.v. S. Muller (Utrecht, 1885)
Catalogus tentoonstelling van Noord-Nederlandsche schilder- en beeldhouwkunstkunst voor 1575, [inl. W. Vogelzang. cat. o.l.v. W. Vogelzang. bewerkt door C.H. de Jonge] (Utrecht, 1913), cat. nr. 85, pp. 87-88
Catalogus van het Historisch Museum der stad [1928, cat. nrs. 1403-2891], W.C. Schuylenburg (Utrecht, 1928), cat. nr. 1482
Catalogus van schilderijen der Utrechtsche School (Utrecht, 1941), cat. nr. 170
Centraal Museum Utrecht : catalogus der schilderijen [1933], inl. W.C. Schuylenburg. [tekst] C.H. de Jonge ([Utrecht], 1933), cat. nr. 170, afb. 2
Du concept à l'image : Art Pays-Bas XXe siècle, commissariat Suzanne Pagé et Béatrice Parent (Parijs, 1994), pp 34-35. met afb. zwart/wit
Early Netherlandish Painting XII - Jan van Scorel and Pieter Coecke van Aelst, Max J. Friedländer (Leyden, 1975), cat. nr. K 346 op p. 125; p. 72; pl. 184
Exhibition of Dutch art (1929), zie corr. 1928, nr. 428
Haarlemse Jeruzalemvaarders, Wim Cerutti (Haarlem, 2010), pp. 114-115; pp. 75-76 met afb. in kleur (detail), p. 78 afb. in kleur.
Herdenkingstentoonstelling Paus Adrianus VI : gedenkboek, catalogus : Utrecht, Centraal Museum, 28 september-15 november; Leuven, Stadhuis, 23 november-20 december 1959, [verantwoording M.E. Houtzager, J. Coppens] (Utrecht, 1959), cat. nr. 67 a
Hollandse schilders in de Gouden Eeuw, B. Haak ([Amsterdam], 1984), p. 104, afb. 184
In detail : new studies of northern renaissance art in honor of Walter S. Gibson, ed. by Laurinda S. Dixon ([Turnhout], 1998), */p. 117, met afb./p.117, met afb.
Jan van Scorel, [voorrede M. Elisabeth Houtzager. inl. G.J. Hoogewerf] (Utrecht, 1955), cat. nr. 14, afb. 18
Jan van Scorel ([Schoorl, 1986])
Jan van Scorel 1495-1562 : schilder voor prinsen en prelaten, J.A.L. de Meyere (Utrecht, 1981), p. 44-45, nr. 2, met afb.; p. 18 met afb. 39; afb. 43 op p. 19 (detail: zelfportret)
Jan van Scorel en de Utrechtsche Kunst, W. Vogelsang, (Jaarboekje van Oud-Utrecht, 1942), afb. 6 (detail) t.o.p. 124
Kunstwerk van de maand oktober 1971 (Utrecht, 1971), met afb. in kleur
Leven na de dood : gedenken in de late Middeleeuwen, Truus van Bueren. met bijdr. van W.C.M. Wüstefeld (Utrecht, 1999), p. 77-79, 80, 104, 110, 112, 127, 128, 277 (nr. 75), afb. 69 (kleur)
Middeleeuwse beelden uit Utrecht 1430-1530, red. Micha Leeflang en Kees van Schooten ; met bijdr. van Truus van Bueren ... [et al.], (Catharijnebrief : mededelingen van de Vereniging van Vrienden van het Museum Het Catharijneconvent te Utrecht, 3, 2012), p. 43.
Nederlandsche Schilderkunst in Beeld, J. Engelman (z.j.), p. 93, afb.
Niederländische Gemälde im Städel 1400-1550, Jochen Sander. unter Mitarb. von Stephan Knobloch bei der Gemäldetechnologischen Dokumentation und mit einem Beitrag von Peter Klein zu den Ergebnissen der dendrochronologischen Untersuchungen (Mainz am Rhein, 1993), p. 309, afb. 197
De Noord-Nederlandsche Schilderkunst, deel 4, G.J. Hoogewerff (Den Haag, 1941-1942), p. 77 e.v., p. 204, afb. 33 op p. 78
Regenten en regentessen, overlieden en chirurgijns, B. Haak, (Antiek : tijdschrift voor liefhebbers en kenners van oude kunst en kunstnijverheid, 2; VII, 1972-08/09), p. 92, afb. 18 p. 95
Renaissanceportretten uit de Lage Landen, red. Till-Holger Borchert en Koenraad Jonckheere (Brussel, 2015), p. 154, met afb. in kleur
Röntgenonderzoek van de oude schilderijen in het Centraal Museum te Utrecht, M.E. Houtzager ... [et. al.] (Utrecht, 1967), p. 262-263
Schenkers van glasramen aan de abdij Leeuwenhorst bij Noordwijk(erhout) in de zestiende eeuw, Geertruida de Moor, (Jaarboek Centraal Bureau voor Genealogie, 45, 1991), pp. 71-72, 93 noot 427; afb. (detail) op p. 72
Een schilderij centraal : De Jeruzalemvaarders van Jan van Scorel, [ten geleide Adeline M. Janssens ; voorwoord door E. de Jongh] (Utrecht, 1979), pp. 3-25, afb. 1
De schilderijen van Jan van Scorel in het Museum Kunstliefde te Utrecht, beschreven en toegel. door S. Muller Fz. (Utrecht, 1880), p. 20-28
Schilderkunst tot 1850. De verzamelingen van het Centraal Museum Utrecht [cat. nrs. 591-902], Liesbeth M. Helmus (Utrecht, 1999), pp. 1360-1364, cat. nr. 591, met afb.
Schilders en Beeldhouwers in Oud-Utrecht, P. Swillens, (Jaarboekje van Oud-Utrecht, 1925), p. 61
Stedelijk archief der stad Utrecht, door H.M.A.J. van Asch van Wyck, (Kronijk van het Historisch Gezelschap te Utrecht, 4, 1848), p. 176
Utrecht's kunst in opkomst en bloei 650-1650, [voorw. C.H. de Jonge, D.P.R.A. Bouvy] (Utrecht, 1948), cat. nr. 54
Utrechts verleden in vogelvlucht, Renger de Bruin, René de Kam, Kaj van Vliet (Utrecht, 2017), pp. 70-71, afb. in kleur
De Utrechtse Jeruzalembroederschap, J.W.C. van Campen, (Jaarboekje van Oud-Utrecht, 1935), p. 75-77, afb. 8 (onderste reprod.)
De Utrechtse Parade 1495-1995 : van Van Scorel tot Rietveld en Koch, red. Renger de Bruin, Jos de Meyere, Suzanne de Sitter. teksten Hanneke Adriaans, Marja Bosma, Renger de Bruin, Roman Koot, Jos de Meyere, Ida van Zijl (Utrecht, 1994), p. 16, afb. p. 17
Van aalmoes tot AOW : zes eeuwen ouderenzorg in een Nederlandse stad, Renger de Bruin, Mieke Heurneman, Frank van der Veeke (Utrecht, 1996), p. 24-25, met afb. in kleur
Van Geertgen tot Frans Hals, De Nederlandse Schilderkunst, deel I, H. Gerson (Amsterdam, 1950), p. 54-55, afb. 144
Verzameling van oud beeldwerk en andere oudheden, schilderijen en tekeningen, meestal tot de stad Utrecht betrekking hebbende, behoorende tot het Archief derzelve stad [1838] (Utrecht, 1838), afd. II, nr. 1/afd. II, nr. 1
Verzameling van oud beeldwerk en andere oudheden, schilderijen en tekeningen, meestal tot de stad Utrecht betrekking hebbende, behoorende tot het Archief derzelve stad [1846] (Utrecht, 1846 ca.), afd. II, nr. 1
Verzameling van oud beeldwerk en andere oudheden, schilderijen en tekeningen, meestal tot de stad Utrecht betrekking hebbende, behoorende tot het Archief derzelve stad [1847] (Utrecht, 1847 kort na), afd. III, nr. 1
Zeven Eeuwen Alkmaar 1254-1954, cat. nr. 13