Centraal Museum Utrecht

  • Share
  • Download
Delen
Delen op Facebook
Delen op Twitter
Gezicht op de stad Utrecht Joost Cornelisz. Droochsloot, 1650 - 1665 https://www.centraalmuseum.nl/nl/collectie/2298-gezicht-op-de-stad-utrecht-joost-cornelisz-droochsloot https://www.centraalmuseum.nl/@@site-logo/logo-left-v2.svg

Gezicht op de stad Utrecht

Joost Cornelisz. Droochsloot, 1650 - 1665
  • + Objectgegevens − Objectgegevens
  • Share
  • Download

Wie in de Middeleeuwen de stad Utrecht naderde, zag een woud van kerktorens boven de stadsmuren opdoemen met de Domtoren als het trotse middelpunt. Rond 1650 was dat beeld nauwelijks veranderd. Waar Amsterdam razendsnel groeide en grachtengordel na grachtengordel aanlegde, bleef de bebouwing van Utrecht binnen haar middeleeuwse omwalling. De vrijgekomen ruimte van opgeheven kloosters was voldoende om de beperkte bevolkingsgroei op te vangen. Ambitieuze planners keken echter jaloers naar Amsterdam en wilden ook in Utrecht een uitbreidingsplan realiseren. Architect, schilder en politicus Paulus Moreelse had in 1624 al zo’n plan gemaakt. Zijn zoon Hendrick, die in allerlei opzichten in zijn vaders voetsporen trad, trok het idee voor de uitbreiding veertig jaar later weer uit de kast.


Aan de westkant van de stad zouden nieuwe wijken verrijzen die een verdubbeling van het oppervlak betekenden. De as van de nieuwbouwzone zou de Leidsche Rijn worden, een kanaal dat moest ontstaan door het rechttrekken van de kronkelende Oude Rijn. De aanleg halveerde de reisafstand naar Leiden met de trekschuit tot acht uur, een voor die tijd ware hogesnelheidslijn. De plannen van Moreelse leken kans te maken, maar een economische crisis gooide roet in het eten. Nadat Utrecht in 1672-1673 door het leger van de Franse koning Lodewijk XIV was bezet en in 1674 door een tornado was getroffen, ontbraken zowel het geld als de noodzaak om tot stadsuitbreiding over te gaan. De bevolking kromp en er waren genoeg beschadigde huizen om op te knappen.


De Utrechtse schilder Joost Cornelisz Droochsloot heeft de oude situatie vastgelegd in de tijd dat de discussie over stadsuitbreiding speelde. Op de voorgrond is in het agrarische landschap dat zich uitstrekt tot de middeleeuwse stadsmuur, de kronkelende Oude Rijn te zien. Duidelijk waarneembaar zijn enkele verdedigingstorens: de Plompetoren in het noorden (links) en de Smeetoren en de Bijlhouwerstoren in het zuiden (rechts). Op de muur zijn vanwege de uitstekende windvang molens geplaatst. Achter de stadsmuur zien we een groot aantal kerktorens. Enkele staan er nog steeds: de Domtoren, de Buur-, de Geerte- en de Klaastoren. Andere zijn in 1674 omgewaaid, zoals de torens van de Sint-Janskerk en de Sint-Pieterskerk. De toren van de Jacobikerk verloor zijn spits; die werd er pas in 1953 weer opgezet. Enkele hier afgebeelde kerken, zoals de Mariakerk, overleefden wel de storm maar niet de latere sloopwoede.


Droochsloot heeft met het schilderij een panorama  vastgelegd dat verloren leek te gaan. Het nieuwbouwproject ging niet door, maar de skyline zou enkele jaren later door de tornado hoe dan ook ingrijpend veranderen. Onbewust van deze dreiging heeft de schilder de eeuwenlang bestaande toestand voor het nageslacht vastgelegd.

Toon alles + Toon minder -

 

Dit object is nu niet in het museum te zien

Titel

Gezicht op de stad Utrecht

Vervaardiger

Joost Cornelisz. Droochsloot (Utrecht na 1585 - 1666 Utrecht)

Datering

1650 - 1665

Materiaal / Techniek

olieverf op doek

Inventarisnummer

2298

Objectnaam

schilderij

Verwerving

schenking voor 1838

Afmetingen

hoogte 64.2 cm
breedte 224.3 cm
hoogte (met lijst) 78.4 cm
breedte (met lijst) 237.2 cm

Opschriften / merken

  • geen

Geassocieerd onderwerp

stedelijke ruimte (Utrecht) (bestuur)

Geassocieerde periode

Habsburgse tijd en Republiek 1528-1795

Motief

stadsgezicht, topografie, Utrecht, panorama, Utrecht (stad)

Opmerkingen

Op de voorgrond agrarische gebied. De stadsmuur tekent zich af met in het noorden de Plompetoren en in het zuiden de Smeetoren en de Bijlhouwerstoren als verhogingen. Achter de stadsmuur van noord naar zuid (van links naar rechts) de Jacobikerk, de Janskerk, de stadhuistoren, de Pieterskerk, de Dom, de Buurkerk, de Bisschopshof, de Hiëronymuskapel, de Paulusabdij, de Mariakerk, de Catharinakerk, de kapel van het Ursulaklooster, de Weeskerk (voormalig Regulierenklooster), de Geertekerk, de Nicolaïkerk en het Nicolaïklooster. Dit panorama stond vanaf de opening in 1838 opgesteld in het Stedelijk Museum. In 1873 werd het in bruikleen gegeven aan Museum Kunstliefde, maar in 1877 werd het wegens groot historisch belang teruggehaald naar het Stedelijk Museum. Gravure met dezelfde compositie door Jan Hendricksz. Verstraelen, 'Gezicht op de stad Utrecht vanuit het westen', 1625, naar een onbekende tekening door J.C. Droochsloot. Een belangrijk verschil tussen de gravure en het schilderij is gelegen in de figuren op de voorgrond. Op het schilderij bevinden zich hier twee deftige paren, een bedelaar ern een knecht die een schimmel aan de teugels houdt. Op grond van de kleding van de figuren moet het schilderij omstreeks 1650-1665 worden gedateerd. Zie ondermeer Acket 1932, pp. 33-34 en De Meyere 1988 (e), pp. 41-52.

Documentatie

  • 1648 : Vrede van Munster : feit en verbeelding, red. Jacques Dane. met bijdr. van Simon Groenveld ... [et al.] (Zwolle, 1998), afb. p. 108, nr. 89
  • Biografie van een stad. Utrecht door de eeuwen heen, Thera Coppens, (Museumtijdschrift [Vitrine], 7; 12, 1999-11), p. 16, afb. in kleur op p. 14
  • Caravage à Rome : amis et ennemis, auteurs Arnauld Brejon de Lavergnée ... [et al.] (Bruxelles, 2018)

Toon alles +Toon minder -

  • De Catalogus der schilderijen [1952] (Utrecht, 1952), cat. nr. 305, afb. 83
  • Catalogus van het Historisch Museum der stad [1928, cat. nrs. 1-1403], W.C. Schuylenburg (Utrecht, 1928), cat. nr. 285, afb. 7
  • Catalogus van het Museum van Oudheden [1878], door S. Muller Fz.. S. Muller Fz. (Utrecht, 1878), cat. nr. 1990
  • Catalogus van het Museum van Oudheden [1904], door S. Muller Fz.. S. Muller Fz. (Utrecht, 1904), cat. nr. 3367
  • Centraal Museum Utrecht : catalogus der schilderijen [1933], inl. W.C. Schuylenburg. [tekst] C.H. de Jonge ([Utrecht], 1933), cat. nr. 202
  • Centraal Museum Utrecht [topstukken; 2020], Voorw. Bart Rutten, Marco Grob, Jacqueline Rutten (prod.), Hans Schopping, Sheila Stafleu, Lotte Bont, Thomas de Bruin (red.) (Utrecht, 2020), pp. 160-161, met afb. in kleur
  • Corps et ombres : Caravage et le caravagisme européen, sous la dir. de Michel Hilaire [et] Axel Hémery ; [avec des essais de Gianni Papi ... et al.] (Milan, 2012), p. 210 met afb. in kleur.
  • Dit is het Centraal Museum!, teksten Ninke Bloemberg, Marja Bosma, Renger de Bruin ... [et al.] ; eindred. Liesbeth M. Helmus, Hans Schopping (Utrecht, 2012), nr. 17, met afb. in kleur
  • Eenige oude gezichten op Utrecht en de vroegere topographie, drs. M.N. Acket, (Jaarboekje van Oud-Utrecht, 1932), p. 34, met afb. 3
  • Groen in een groeiende stad, Roland Blijdenstijn, (Oud-Utrecht : tijdschrift voor geschiedenis van stad en provincie Utrecht, 94, 3, juni 2021), p. 4-5, met afb. in kleur
  • Die Hugenotten, für das Deutsche Historische Museum hrsg. von Sabine Beneke und Hans Ottomeyer (Berlijn, 2005), p. 147, afb. nr. 2 in kleur
  • Huguenots : de la Moselle à Berlin, les chemins de l'exil, études réunies et présentees par Philippe Hoch (Metz, 2006), pp. 154-155, afb. in kleur
  • Kolven : het plaisir om sig in dezelve te diverteren (Utrecht, [2001]), pp. 18-19, met afb. in kleur (detail)
  • The Maestros holandeses del siglo de oro = Dutch masters of the golden age, Liesbeth M. Helmus (Utrecht, 1997), pp. 29-30, cat.nr. 19; afb. 19 in kleur
  • Masters of Utrecht : 17-19th Century Paintings from the Collection of Centraal Museum Utrecht, projectteam Sjarel Ex ... [et al.] ; authors Marja Bosma, Jos de Meyere (Nagasaki, 1994), cat. nr. 18 met afb. in kleur
  • La pintura Holandesa del siglo de oro : la escuela de Utrecht, preparacion, textos y catalogo Jos de Meyere. y Juan J. Luna (Bilbao, 1992), cat. nr. 31, pp. 154-155, met afb. in kleur
  • Schilderkunst tot 1850. De verzamelingen van het Centraal Museum Utrecht [cat. nrs. 1-290], Liesbeth M. Helmus (Utrecht, 1999), pp. 842-843, cat. nr. 187, met afb.
  • Tegen de Vrede! Utrecht en de vredesonderhandelingen in Munster, samenst. Renger de Bruin en Dirk Faber. Renger de Bruin. Dirk Faber (Utrecht, 1998), afb. p. 1 (niet genummerd)
  • Een Toscaanse prins bezoekt Nederland : De twee reizen van Cosimo de' Medici 1667 - 1669, bezorgd, ingeleid en geannoteerd door Lodewijk Wagenaar, uit het italiaans vertaald door Bertie Eringa (Amsterdam, 2014), pp. 236-237, afb. in kleur
  • Utrecht : tale of the city, Renger de Bruin, René de Kam, Kaj van Vliet (Utrecht, 2022), p. 98-99, afb. in kleur
  • Utrecht op schilderijen : zes eeuwen topografische voorstellingen van de stad Utrecht, Jos de Meyere (Utrecht, 1988), pp. 41-43, afb. op. p. 42
  • Utrechts verleden in vogelvlucht, Renger de Bruin, René de Kam, Kaj van Vliet (Utrecht, 2017), pp 98-99, afb. in kleur
  • De Utrechtse Domtoren : Trots van de stad, René de Kam, Frans Kipp, Daan Claessen (Utrecht, 2021), p. 223, met detailafb. in kleur
  • Van aalmoes tot AOW : zes eeuwen ouderenzorg in een Nederlandse stad, Renger de Bruin, Mieke Heurneman, Frank van der Veeke (Utrecht, 1996), p. 48, met afb. in kleur
  • Verzameling van oud beeldwerk en andere oudheden, schilderijen en tekeningen, meestal tot de stad Utrecht betrekking hebbende, behoorende tot het Archief derzelve stad [1838] (Utrecht, 1838), afd. II, nr. 14/afd. II, nr. 14
  • Verzameling van oud beeldwerk en andere oudheden, schilderijen en tekeningen, meestal tot de stad Utrecht betrekking hebbende, behoorende tot het Archief derzelve stad [1846] (Utrecht, 1846 ca.), afd. II, nr. 39
  • Verzameling van oud beeldwerk en andere oudheden, schilderijen en tekeningen, meestal tot de stad Utrecht betrekking hebbende, behoorende tot het Archief derzelve stad [1847] (Utrecht, 1847 kort na), afd. III, nr. 39
  • Zurück nach Frankreich : die revolutionäre Karriere des Jean Antoine d'Averhoult, Renger de Bruin, (Die Hugenotten), p. 147, afb. nr. 2 in kleur

Tentoonstellingen

  • Collectieopstelling 2023 - zaal 01A, Centraal Museum, Utrecht, 2023
  • De gezonde stad , Centraal Museum, Utrecht, 2022
  • De Ommuurde Stad, geschiedenis van een stadsverdediging, Centraal Museum, Utrecht, 2020

Toon alles +Toon minder -

  • TROTS VAN DE STAD: De Utrechtse Domtoren, Centraal Museum, Utrecht, 2016
  • Dit is het Centraal Museum! Topstukken uit de vijf collecties, Centraal Museum, Utrecht, 2012
  • Utrechters dromen van Rome, Centraal Museum, Utrecht, 2008
  • 750 jaar gotische Domkerk, Centraal Museum, Utrecht, 2004
  • Markten in Utrecht, Centraal Museum, Utrecht, 2001
  • Tegen de Vrede! Utrecht en de vredesonderhandelingen in Munster, Domkerk Utrecht, Utrecht, 1998
  • Mestres do Século de Ouro na pintura holandesa, Pinacoteca do Estado, São Paulo, 1998
  • Dutch Masters from the Golden Age, Museo National de Bellas Artes, Santiago, 1997
  • Van Aalmoes tot AOW, zes eeuwen ouderenzorg in een Nederlandse stad, Centraal Museum, Utrecht, 1996
  • Masters of Utrecht : 17-19th century paintings from the collection of Centraal Museum Utrecht, Huis ten Bosch, Nagasaki, 1994
  • Nederlandse meesterwerken uit de Gouden Eeuw, Banco Bilbao Vizcaya (Barcelona), Barcelona, 1993
  • Nederlandse meesterwerken uit de Gouden Eeuw, Banco Bilbao Vizcaya (Bilbao), Bilbao, 1992
  • Nederlandse meesterwerken uit de Gouden Eeuw, Banco Bilbao Vizcaya (Madrid), Madrid, 1992
  • Utrecht op schilderijen, Centraal Museum, Utrecht, 1988

Duurzame url

Als u naar dit object wilt verwijzen gebruik dan de duurzame URL: https://hdl.handle.net/21.12130/collect.FBDA2581-9093-495E-BAC2-42444956FCA3

Vragen?

Ziet u een fout? Of heeft u extra informatie over dit object? Laat het ons weten!

Kijk verder

IJsgezicht

IJsgezicht

Joost Cornelisz. Droochsloot, 1632

De zeven werken van barmhartigheid

De zeven werken van barmhartigheid

Joost Cornelisz. Droochsloot, 1620 - 1650

De afdanking van de Waardgelders door prins Maurits op de Neude te Utrecht in 1618

De afdanking van de Waardgelders door prins Maurits op de Neude te Utrecht in 1618

Joost Cornelisz. Droochsloot, 1629

De Ganzenmarkt en de Stadhuisbrug te Utrecht

De Ganzenmarkt en de Stadhuisbrug te Utrecht

Joost Cornelisz. Droochsloot, ca. 1620

Het bad te Betesda

Het bad te Betesda

Joost Cornelisz. Droochsloot, ca. 1640

Het beleg van het Kasteel Vredenburg te Utrecht in 1577

Het beleg van het Kasteel Vredenburg te Utrecht in 1577

Joost Cornelisz. Droochsloot, 1646

De bruiloftsgast zonder bruiloftskleed

De bruiloftsgast zonder bruiloftskleed

Joost Cornelisz. Droochsloot, 1635

De gelijkenis van de talenten

De gelijkenis van de talenten

Joost Cornelisz. Droochsloot, 1635

De zeven werken van barmhartigheid

De zeven werken van barmhartigheid

Joost Cornelisz. Droochsloot, 1618

Plundering van een dorp

Plundering van een dorp

Joost Cornelisz. Droochsloot, 1626

Dorpskermis

Dorpskermis

Joost Cornelisz. Droochsloot, 1652

Interieur met musicerend gezelschap

Interieur met musicerend gezelschap

Joost Cornelisz. Droochsloot, 1645

Dorpsgezicht

Dorpsgezicht

Joost Cornelisz. Droochsloot, 1652

  • facebook
  • twitter
  • email
  • Whatsapp

Nieuwsbrief ontvangen?

Privacy statement

Aanmelden op nieuwsbrief mislukt.

Bedankt voor je aanmelding. Je ontvangt een e-mail die je inschrijving bevestigt.

logo-footer.svg

Contact

  • Agnietenstraat 1
  • 3512 XA Utrecht
  • info@centraalmuseum.nl

Openingstijden

  • Dinsdag t/m zondag 11.00 - 17.00 uur
  • Plan je bezoek




  • Kunst, design, mode en geschiedenis in het Centraal Museum. Adembenemende tentoonstellingen. Het mooiste museum van Utrecht, met zonnig café en tuin.
  • Kunst, design, mode en geschiedenis in het Centraal Museum. Adembenemende tentoonstellingen. Het mooiste museum van Utrecht, met zonnig café en tuin.
Menu
Geavanceerd zoeken...
  • Plan je bezoek
    • Zien en doen
    • Praktische informatie
    • Onderwijs, groepen & families
    • Zaalverhuur
  • Ontdek het museum
    • Verhalen
    • Bekijk de collectie online
    • Tentoonstellingsarchief
    • Podcasts
    • Tentoonstellingslijnen
    • Publieksprogramma's
    • Over de collectie
  • Over het museum
    • Steun het museum
    • Organisatie
    • Vacatures
    • Nieuws & pers
    • Klantenservice & contact
    • Voorwaarden
  • ENGLISH | DEUTSCH