Zelfportret

Joachim portretteert zichzelf met zijn palet, penselen en schilderstok als schilder. Christina beeldt hij af als de godvruchtige echtgenote. Op de tafel bevinden zich een in leer gebonden boekje, mogelijk een gebedenboek of bijbel en een geldweegschaal, die verwijst naar het zuinig beheer van de huishouding en rechtschapenheid, wijsheid en eerlijkheid.

De keuze voor de schilddragers van beider familiewapens is onconventioneel in de heraldiek. Wtewaels wapen wordt geflankeerd door satyrs met hoornen van overvloed tussen de poten. Genotzuchtig als ze zijn, verwijzen deze dionysische schepsels naar de vele erotische toespelingen in zijn werk. Het wapen van zijn echtgenote wordt geflankeerd door een naakte man en vrouw. De hoornen van overvloed zijn dit keer schrijlings over hun schoot gelegd. Mogelijk duiden ze op de vrucht van hun samenzijn, de kinderen geboren uit hun huwelijk.
'Non gloria, sed memoria' ('Niet uit roemzucht, maar ter herinnering') is het devies dat Joachim Wtewael aan zijn zelfportret en aan dat van zijn echtgenote toevoegde. Wtewael trouwde in 1595 met Christina van Halen. Hij is op dat moment 34 jaar oud en een vooraanstaand en welvarend burger van Utrecht. De schilderkunst kwam bij hem na de vlashandel op de tweede plaats. Desondanks liet hij een groot oeuvre na en wordt hij nu beschouwd als de belangrijkste Utrechtse maniërist. De echtelieden zijn naar elkaar toegekeerd, maar kijken elkaar niet aan. Het contact tussen de twee wordt bewerkstelligd door de handen.

Toon alles + Toon minder -

Dit object is nu niet in het museum te zien

Titel

Zelfportret

Vervaardiger

Joachim Wtewael (Utrecht 1566 - 1638 Utrecht)

Datering

1601

Materiaal / Techniek

olieverf op paneel

Inventarisnummer

2264

Objectnaam

schilderij

Verwerving

aankoop 1918

Afmetingen

hoogte 98 cm
breedte 73.6 cm
hoogte (met lijst) 116 cm
breedte (met lijst) 92 cm

Opschriften / merken

opschrift en datering recto l.b.: [familiewapen Wtewael] // AETATIS SVAE 34 // ANNO 1601 // NON GLORIA SED MEMORIA (AE aaneen)

Geassocieerd onderwerp

kunstenaars (beeldende kunst) (Utrecht) (cultuur)
bestuurders (Utrecht) (bestuur)

Geassocieerde periode

Habsburgse tijd en Republiek 1528-1795

Motief

portret, zelfportret, kunstenaarsportret, Wtewael, Joachim

Opmerkingen

Joachim Wtewael (Utrecht 1566 - Utrecht 1638) was schilder, vlashandelaar en raad van de stad Utrecht (1610, 1632-1636). In 1611 was hij een van de oprichters van het Sint Lucasgilde te Utrecht. Pendant van inv.nr. 2263, het portret van Christina van Halen, met wie hij in 1595 trouwde.

Documentatie

"Kijk maar, er staat niet wat er staat" (Utrecht, 1976), p. 8, afb.
Arnoldus Bucelius "Res pictoriae", J.Q. van Regteren Altena (Den Haag, 1928), p. 76
Beeldenstorm : 5 : close-ups van beeldende kunst, Henk van Os. onder red. van Thijs Tromp en Ineke Mesdag (Amsterdam, 2001), pp. 123-124, met afb. 1 in kleur

Toon alles +Toon minder -

De Catalogus der schilderijen [1952] (Utrecht, 1952), cat. nr. 355, afb. 19
Catalogus der schilderijen in het Museum Kunstliefde, A.D. de Vries en A. Bredius ; m.m.v. S. Muller (Utrecht, 1885), cat. nr. 86
Catalogus der schilderijen in het Museum Kunstliefde, A.D. de Vries en A. Bredius ; m.m.v. S. Muller (Utrecht, 1885)
Catalogus tentoonstelling van schilderijen en teekeningen van Nederlandsche Italianiseerende schilders uit de 16e en 17e eeuw (Amsterdam, 1934), cat. nr. 72, met afb.
Catalogus van het Historisch Museum der stad, supplement, cat. nr. 119 8x
Catalogus van schilderijen der Utrechtsche School (Utrecht, 1941), cat. nr. 236, afb. 6
Centraal Museum Utrecht : catalogus der schilderijen [1933], inl. W.C. Schuylenburg. [tekst] C.H. de Jonge ([Utrecht], 1933), cat. nr. 236, afb. 7
Dawn of the Golden Age : Northern Netherlandish Art 1580-1620, ed. Ger Luijten ... [et al.] (Amsterdam, 1993), cat. nr. 255.1, met afb.
Feest bij de goden ...... en het Centraal Museum, Liesbeth M. Helmus, (Bulletin van de Vereniging Rembrandt, 29, 1, voorjaar 2019), p. 22, met afb. in kleur
Framing in the Golden Age : picture and frame in 17th-Century Holland, Pieter J.J. van Thiel and C.J. de Bruyn Kops. transl. [from the Dutch] by Andrew P. McCormick. Pieter J.J. van Thiel, C.J. de Bruyn Kops (Zwolle, 1995), p. 78, fig G 1; p. 182, p. 185
Gewogen of bedrogen : het wegen van geld in de Nederlanden, Marloes Huiskamp, Cor de Graaf (Leiden, 1994), p. 30-31
De Gouden eeuw der grote steden, [essay H. Van Werveke] ([Gent, 1958), afdeling Utrecht nr. 20
De Hollandsche Schilderkunst in de Zeventiende Eeuw, deel 1, Frans Hals en zijn tijd, W. Martin (Amsterdam, 1935), p. 127
Hollandse zelfportretten uit de Gouden eeuw, Arianne van Suchtelen (Zwolle, 2015), p. 26, met afb. in kleur
Iconographia Batava, deel 2, E.W. Moes (1905), nr. 9282, met afb.
Joachim Anthonisz Wtewael, door C.M.A.A. Lindeman. met een voorw. van W. Vogelsang (Utrecht, 1929), p. 44, 248, nr. III, afb. pl. II, sch. 3
Joachim Wtewael : Mars and Venus surprised by Vulcan, Anne W. Lowenthal (Malibu, California, 1995), p. 26; afb. in kleur t.o. titelblad
Joachim Wtewael : Persée et Andromède, Patrick Le Chanu (Parijs, 1999), p. 42-44, afb. 32 (kleur), 34 (kleur, detail)
Joachim Wtewael and Dutch Mannerism, Anne W. Lowenthal (Doornspijk, 1986), cat. nr. A-15, pl. 24; afb. detail in kleur op omslag; afb. in kleur t.o. titelpagina; pp. 11, 27, 51-52, 62
Joachim Wtewael: de lotgevallen van Venus en Mars, Marion Cornélie van Oudheusden, (Oud-Utrecht : tijdschrift voor geschiedenis van stad en provincie Utrecht, 92, 3, juni 2019), p. 65, met afb. in kleur (detail)
Joachim Wttewael (1566-1638). Joseph en zijn Broeders, C.H. de Jonge, (Verslag van Vereniging Rembrandt, 1939-1940), p. 25
Liefde & Lust : De kunst van Joachim Wterwael, red. + tekst James Clifton, Liesbeth Helmus, Arthur K. Wheelock, Jr. met bijdr. van Stijn Alsteen, Anne W. Lowenthal (Washingon, 2015), p. XXI afb. detail in kleur, p. 64 afb. in kleur
The Musées de Hollande, J. Foucart (Parijs, 1965), afb. onder sectie 9
Nederlandsche Schilderkunst in Beeld, J. Engelman (z.j.), afb. op p. 126
The Netherlandish Painters of the Seventeenth Century : volume three : Roman-Zyl, index, Walther Bernt (London, 1970), nr. 1436
Die niederländischen Maler des 17. Jahrhunderts : Dritter band : Willem Romeyn bis Gerard Pietersz van Zyl, Walther Bernt ; Einl. von Hans Sauermann (München, [1948]), nr. 1028, met afb.
Niederländisches Künstler-Lexikon : zweiter Band : L-Z [1910], auf Grund archivalischer Forschungen bearb. von Alfred von Wurzbach (Wien und Leipzig, 1910)
Niederländisches Künstler-Lexikon : zweiter Band : L-Z [1974], auf Grund archivalischer Forschungen bearb. von Alfred von Wurzbach (Amsterdam, 1974)
Het Noord-Nederlandsch Portret in de tweede helft van de 16e eeuw, door Ary Bob de Vries (Amsterdam, 1934), p. 94, 95, afb. 53
Painting in the Dutch Golden Age : a profile of the seventeenth century : a resource for teachers, [writers Carla Brenner, Jennifer Riddell, and Barbara Moore] (Washington, 2007), p. 103, met afb. in kleur; p. 153, met afb. in kleur
Pleasure and Piety : The Art of Joachim Wtewael, ed. and text by James Clifton, Liesbeth Helmus, Arthur K. Wheelock, Jr. with contributions by Stijn Alsteen, Anne W. Lowenthal (Washingon, 2015), p. XXI afb. detail in kleur, p. 64 afb. in kleur
Portret in portret in de Nederlandse kunst 1550-2012, red. Sabine Craft-Giepmans & Annette de Vries (Bussum, 2012), p. 23 met afb. in kleur.
Portretten van echt en trouw : huwelijk en gezin in de Nederlandse kunst van de zeventiende eeuw, door E. de Jongh. E. de Jongh (Haarlem, 1986), cat. nr. 65, met afb.
De portrettenverzameling Martens van Sevenhoven, een beeldkroniek van een Utrechtse familie, F.G.L.O. van Kretschmar, (Jaarboek Centraal Bureau voor Genealogie, 1978), p. 181, nr. 64, afb. 62
Prijst de lijst : de Hollandse schilderijlijst in de zeventiende eeuw, P.J.J. van Thiel, C.J. de Bruyn Kops (Amsterdam, 1984), fig. G 1, p. 57
De Rembrandt connectie : en de nazaten van Matheus Doomer en Anna Luce, Walter Keijlard (Zaandam, 2006), p. 11, met afb.
Rembrandt's eyes, Simon Schrama (New York, 1999), pp. 369-371, met afb.
Repertorium voor de Geschiedenis der Nederlandsche schilder- en graveerkunst sedert het begin der 12de eeuw, door H. van Hall ('s-Gravenhage, 1936 - 1949), 2429.1
Röntgenonderzoek van de oude schilderijen in het Centraal Museum te Utrecht, M.E. Houtzager ... [et. al.] (Utrecht, 1967), p. 78, 274-275
De schilder in zijn wereld : van Jan van Eyck tot Van Gogh en Ensor, [cat. samengest. door A.A. Moerman, en O. ter Kuile; bijgestaan door J.A. Emmens] (Delft, 1964), cat. nr. 120, met detailafb. op de omslag
Schilderkunst tot 1850. De verzamelingen van het Centraal Museum Utrecht [cat. nrs. 591-902], Liesbeth M. Helmus (Utrecht, 1999), p. 1551-1553, cat. nr. 723, met afb.; p. 20, 23, 119-122, afb. in kleur op p. 120
Schilderkunst tot 1850. De verzamelingen van het Centraal Museum Utrecht [cat. nrs. 591-902], Liesbeth M. Helmus (Utrecht, 1999), pp. 1551-1553, cat. nr. 723, met afb.
Schilderkunstige bonbons, Erik Spaans, (Museumtijdschrift [Vitrine], 2, maart 2015), p. 16, met afb. in kleur
Schilders in Utrecht 1600-1700, Paul Huys Janssen (Utrecht, 1990), p. 9, afb. 2
Utrecht's kunst in opkomst en bloei 650-1650, [voorw. C.H. de Jonge, D.P.R.A. Bouvy] (Utrecht, 1948), cat. nr. 76
Utrechtse meesters : de collectie oude kunst, Dorien Tamis, (Museumtijdschrift [Vitrine], 12, 7, november 1999), p. 47, met afb. in kleur
De Utrechtse Parade 1495-1995 : van Van Scorel tot Rietveld en Koch, red. Renger de Bruin, Jos de Meyere, Suzanne de Sitter. teksten Hanneke Adriaans, Marja Bosma, Renger de Bruin, Roman Koot, Jos de Meyere, Ida van Zijl (Utrecht, 1994), p. 113, afb. in kleur p. 112
Werk, bid & bewonder : Een nieuwe kijk op kunst en calvinisme, Marianne Eekhout (Dordrecht, 2018), p. 73, met afb. in kleur
Het Zelfportret in de Nederlandsche en Vlaamsche Schilderkunst, K.G. Boon (s.d.), p. 31, afb. 14 op p. 30

Tentoonstellingen

Collectieopstelling 2023 - zaal 04A, Centraal Museum, Utrecht, 2023
De gezonde stad , Centraal Museum, Utrecht, 2022
De wereld van Utrecht. Topstukken uit vijf collecties, Centraal Museum, Utrecht, 2016

Toon alles +Toon minder -