Centraal Museum Utrecht

  • Share
  • Download
Delen
Delen op Facebook
Delen op Twitter
Hofsleep of Manteau de Cour Anoniem, 1809 - 1810 https://www.centraalmuseum.nl/nl/collectie/19760-hofsleep-of-manteau-de-cour-anoniem https://www.centraalmuseum.nl/@@site-logo/logo-left-v2.svg

Hofsleep of Manteau de Cour

Anoniem, 1809 - 1810
  • + Objectgegevens − Objectgegevens
  • Share
  • Download

In 1975 schonk mevrouw Wilhelmina Elsabé Taets van Amerongen-Rutgers van Rozenburg (1904-1982) een empire hofsleep van lavendelkleurige moirézijde uit Utrechts familiebezit aan het Centraal Museum. De toenmalige conservator toegepaste kunst, baron Jan Joost Carel Taets van Amerongen (1932-2009), haalde zijn tante over tot dit royale gebaar. Over de achtergrond van deze, vrijwel zeker nooit gedragen drie meter lange sleep, zijn geen schriftelijke gegevens bewaard gebleven. Zo duidt de breedte van de geborduurde rand op een vorstelijke herkomst. Onderzoek wijst uit dat de sleep mogelijk aan koningin Hortense de Beauharnais (1783-1837), de vrouw van Lodewijk Napoleon (1778-1846) behoord heeft. In het Cérémonial de l’Empire Français uit 1805 staat namelijk dat alle dames die aan het hof worden toegelaten, een kledingstuk dienen te dragen met dezelfde vorm als dat van de keizerin, en dat, als ze voor een geborduurde rand kiezen, deze niet breder mag zijn dan een decimeter. In het kasteel van Malmaison bij Parijs bevindt zich een fluwelen hofsleep van Hortense met eveneens een lengte van circa drie meter. De ‘Utrechtse’ sleep is tot nu toe het enige voorbeeld van een hofsleep uit deze periode dat in Nederland bewaard is gebleven. Ondanks het feit dat geen enkele andere vrouw in aanmerking komt, is sluitend bewijs dat Hortense daadwerkelijk de eigenaresse is geweest nog niet gevonden. Het maakt deze Manteau de Cour niet minder zeldzaam; hij behoort zelfs tot de top binnen Europa.




 

De lavendelkleurige Manteau de Cour van moiré-zijde in de kostuumverzameling van het Centraal Museum is tot nu toe het enige voorbeeld van een in Nederland bewaard gebleven hofsleep uit deze periode. De 305 centimeter lange sleep heeft een ingeweven strooimotiefje en een rand van bladranken en gestileerde bloemmotieven. Door middel van een haak onder de rozet middenachter kan de sleep aan een japon bevestigd worden.
In 1975 is het bijzondere kledingstuk (zonder japon) aan het Centraal Museum geschonken door Baronesse W.E. Taets van Amerongen-Rutgers van Rozenburg. Bij de overdracht vermeldde de schenkster dat de sleep afkomstig was van de ‘betovergrootmoeder Elisabeth Both Hendriksen-Winter (1786-1809)’, respectievelijk ‘van het hof van Lodewijk (?) Napoleon’. Het is echter de vraag of er in deze periode wel losse hofslepen werden gedragen. Etiquetteboeken uit deze tijd geven geen bevredigend antwoord: een losse sleep wordt in Etiquette du Palais Royal de Hollande uit 1808 niet expliciet genoemd. De met ivoorkleurig chenille en parelkleurige kralen geborduurde rand is opmerkelijk breed; deze meet 26 cm op het breedste punt. Dit kan wijzen op een vorstelijke herkomst van de sleep. In Cérémonial de l’Empire Français uit 1805 is namelijk te lezen dat alle dames, die aan het hof worden toegelaten, een kledingstuk dragen met dezelfde vorm als dat van de Keizerin en dat, indien de dames voor een geborduurde rand kiezen, deze niet breder mag zijn dan een decimeter. 

Hoe geloofwaardig is het dat dit kledingstuk aan het hof van Lodewijk Napoleon (1778-1846) gedragen is? In 1806 werd Lodewijk Napoleon koning van Holland. Vier jaar eerder trouwde hij met Hortense de Beauharnais (1783-1837), de eerste koningin van Holland. Hortense bracht in het begin van 1807 een kort bezoek aan Utrecht. In 1810 verbleef ze wederom in Utrecht. Ze woonde in de voor haar ingerichte vertrekken in het paleis dat Lodewijk inmiddels had gecreëerd aan de Drift/Wittevrouwenstraat. Op 15 en 18 april waren er audiënties in Utrecht, maar wat ze bij deze gelegenheden heeft gedragen is niet meer te achterhalen. In 1810 trad Lodewijk af van de Nederlandse troon. Het huwelijk was niet erg gelukkig: Lodewijk ging in Duitsland wonen terwijl Hortense met haar kinderen terug ging naar Frankrijk. Als deze sleep van haar was, is hij mogelijk achtergebleven bij haar onverhoedse vertrek op 23 april van dat jaar.

Toon alles + Toon minder -

 

Dit object is nu niet in het museum te zien

Titel

Hofsleep of Manteau de Cour

Vervaardiger

Anoniem

Datering

1809 - 1810

Materiaal / Techniek

moire zijde, zijde, fluweel, chenilledraad, kralen; draad opgenaaid

Inventarisnummer

19760

Objectnaam

dameskleding, kledingaccessoire, sleep, hofsleep

Verwerving

schenking 1975

Afmetingen

lengte 305 cm (ca.)
breedte 165 cm (ca.)
tailleband 62 cm

Opmerkingen

Tot 1996 (publicatie van de coll. cat. Mode en kostuums) was de datering: 1809. Sinds 2007 is de datering: 1809-1810 (?). Mogelijk begin 1810, in de stijl van eind 1804-1810. (Hanneke Adriaans, oud-conservator mode Centraal Museum, Utrecht, in artikel: Manteau de Cour, in: Haagse hofmode, Den Haag, Zwolle 2007, p. 16).
In de coll.cat Mode en kostuums (1996) staat dat de hofsleep mogelijk gedragen is door Elisabeth Charlotta Both Hendriksen-Winter. Nadien is het onderzoek naar de herkomst voortgezet, zie Hanneke Adriaans, in artikel: Manteau de Cour, in: Haagse hofmode, Den Haag, Zwolle 2007, p. 16.

Documentatie

  • Centraal Museum Gids : een gids voor vrienden, Cornel Bierens (Utrecht, 2001), p. 110; p. 113 en 116; p. 111 (afb. in kleur)
  • Centraal Museum Utrecht : overzicht 1972-1981, Afdeling Educatie en Voorlichting (Utrecht, 1983), p. 39, met afb.
  • Dit is het Centraal Museum!, teksten Ninke Bloemberg ... [et al.] ; eindred. Liesbeth M. Helmus, Hans Schopping (Utrecht, 2012), nr. 22, met afb. in kleur

Toon alles +Toon minder -

  • Haagse hofmode (Den Haag, 2007), cat. lijst nr. 4
  • Haute Bordure : Geborduurde kleding en accessoires in Nederland 1620 - 2020, Voorw. door Kris Callens, tekst Eveline Holsappel, Anne-Marie Segeren (Zwolle, 2021), p. 74
  • Lodewijk Napoleon : aan het hof van onze eerste koning, 1806-1810, red. Paul Rem en George Sanders (Zutphen, 2006), p. 110, cat. nr. 66; p. 88-91; afb.nr. 82 in kleur op p. 90;
  • Manteau de cour, Hanneke Adriaans, (Haagse hofmode), pp. 16-17, met afb. in kleur
  • Mode en kostuums, Hanneke Adriaans, Saskia Kuus (Utrecht, 1996), p. 209, cat. nr. 21, met afb.; p. 68-70, met afb. in kleur (detail)
  • Opmerkelijke stukken. De kostuumcollectie in een nieuwe jas, M. van Dongen, (Museumtijdschrift [Vitrine], 7; 12, 1999-11), p. 40 , met afb. in kleur
  • Uit de Mode : collectie van het Centraal Museum, Voorw. Bart Rutten, tekst Ninke Bloemberg, Anne-Karlijn van Kesteren, Rosalie Sloof … [et al.] (Utrecht, 2017), p. 66, afb. in kleur p. 67
  • De Utrechtse Parade 1495-1995 : van Van Scorel tot Rietveld en Koch, red. Renger de Bruin, Jos de Meyere, Suzanne de Sitter. teksten Hanneke Adriaans, Marja Bosma, Renger de Bruin, Roman Koot, Jos de Meyere, Ida van Zijl (Utrecht, 1994), pp. 10-82: p, 48, afb. nr. 24; pp. 261-291: 266, 269, afb. nr. 140 (detail)

Tentoonstellingen

  • Haute Bordure, Fries Museum, Leeuwarden, 2021
  • Uit de Mode, Centraal Museum, Utrecht, 2017
  • Haagse Hofmode, Gemeentemuseum Den Haag, Den Haag, 2007

Toon alles +Toon minder -

  • Lodewijk Napoleon. Aan het hof van onze eerste koning, 1806-1810, Paleis Het Loo - Nationaal Museum, Apeldoorn, 2006
  • De Utrechtse Parade 1495-1995, van Van Scorel tot Rietveld en Koch, Centraal Museum, Utrecht, 1994
  • Presentatie gerestaureerd Empire-bed, Frans Halsmuseum], Haarlem, 1988
  • Spectacle Coupé II, Centraal Museum, Utrecht, 1976

Duurzame url

Als u naar dit object wilt verwijzen gebruik dan de duurzame URL: https://hdl.handle.net/21.12130/collect.F7FD2AD4-4F59-421A-BF98-94F5DA68A1B8

Vragen?

Ziet u een fout? Of heeft u extra informatie over dit object? Laat het ons weten!

Kijk verder

Uithangbord apotheek

Uithangbord apotheek

Anoniem, ca. 1900

Gaskachel op voet

Gaskachel op voet

Anoniem, 1800 - 1899

Potagielepel

Potagielepel

Dirk Egeling, 1774

Portret van een dame, lid van de familie Martens

Portret van een dame, lid van de familie Martens

Anoniem, 1785

Koffielepel

Koffielepel

Anoniem, ca. 1750

Koffielepel

Koffielepel

Anoniem, ca. 1750

Koffielepel

Koffielepel

Anoniem, ca. 1750

Koffielepel

Koffielepel

Anoniem, ca. 1750

Koffielepel

Koffielepel

Anoniem, ca. 1750

Koffielepel

Koffielepel

Anoniem, ca. 1750

Gewicht van 5 kg.

Gewicht van 5 kg.

Anoniem, 1900 - 1920

Reukflesje

Reukflesje

Anoniem, 1750 - 1800

Reukflesje

Reukflesje

Anoniem, 1750 - 1800

Kandelaar (miniatuur)

Kandelaar (miniatuur)

Anoniem, 1650 - 1700

Mand (miniatuur)

Mand (miniatuur)

Anoniem, 1850 - 1900

Luiermand (miniatuur)

Luiermand (miniatuur)

Anoniem, 1700 - 1800

Hondenhok (bedeltje, miniatuur)

Hondenhok (bedeltje, miniatuur)

Anoniem, ca. 1800 - 1900

Treeft met vis (miniatuur)

Treeft met vis (miniatuur)

Anoniem, 1700 - 1800

Treeft met vis (miniatuur)

Treeft met vis (miniatuur)

Anoniem, 1700 - 1800

Flessenbak (miniatuur)

Flessenbak (miniatuur)

Anoniem, ca. 1800

  • facebook
  • twitter
  • email
  • Whatsapp

Info over tentoonstellingen in uw mail?

Privacy statement

Aanmelden op nieuwsbrief mislukt.

Bedankt voor uw aanmelding. U ontvangt een e-mail waarin uw inschrijving wordt bevestigd.

logo-footer.svg

Contact

  • Agnietenstraat 1
  • 3512 XA Utrecht
  • info@centraalmuseum.nl

Openingstijden

  • Dinsdag t/m zondag 11.00 - 17.00 uur
  • Plan uw bezoek




  • Kunst, design, mode en geschiedenis in het Centraal Museum. Adembenemende tentoonstellingen. Het mooiste museum van Utrecht, met zonnig café en tuin.
  • Kunst, design, mode en geschiedenis in het Centraal Museum. Adembenemende tentoonstellingen. Het mooiste museum van Utrecht, met zonnig café en tuin.
Menu
Geavanceerd zoeken...
  • Plan uw bezoek
    • Zien en doen
    • Praktische informatie
    • Onderwijs, groepen & families
    • Zaalverhuur
  • Ontdek het museum
    • Verhalen
    • Bekijk de collectie online
    • Tentoonstellingsarchief
    • Thuis naar het museum
    • Podcasts
    • Programmalijnen
    • Over de collectie
  • Over het museum
    • Steun het museum
    • Organisatie
    • Vacatures
    • Nieuws & pers
    • Klantenservice & contact
    • Voorwaarden
  • ENGLISH | DEUTSCH