Op 23 januari 1579 ondertekende een aantal Nederlandse gewesten een overeenkomst, waarin werd overeengekomen dat men zich gezamenlijk zou inzetten om de Spaanse overheersing in de Nederlanden te breken. Met deze Unie van Utrecht werden verder zaken geregeld op het gebied van onder meer defensie, belastingen en godsdienst; daarmee vormde de unie de grondslag voor de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden die enkele jaren later gevormd zou worden.

Ter gelegenheid van het vierde eeuwfeest van de Unie werd in het Centraal Museum een 'nationale tentoonstelling' gehouden. Veel binnenlandse en buitenlandse bruiklenen, een multidisciplinaire aanpak, veel hulp van buitenaf en een professionele vormgeving van Jan van Toorn c.s. zorgden ervoor dat de tentoonstelling een grote publiekstrekker werd. Verder verscheen een lijvig catalogusboek waarin de Opstand in de Nederlanden en de Unie van Utrecht in de periode 1559-1609 werd behandeld.

In het jaarverslag 1972-1981 (sic) werd de keerzijde van het succes gememoreerd. Omdat de expositieruimte van het museum zo klein was, moesten de schilderijenzalen ontruimd en de eigen collectie in depot opgeslagen worden met alle risico's voor de onderhavige kunstvoorwerpen.