Hoe zie jij de werkelijkheid?
De surrealisten ontdekten dat de werkelijkheid geen objectief, rationeel gegeven is; het gaat erom hoe je die ervaart. Het gaat om de beleving, en daarin spelen allerlei emoties, angsten, droombeelden en onderhuidse driften een grote rol. Zo transformeert de alledaagse wereld in een vreemde, unheimliche realiteit, een surrealiteit.

De expositie toont hoe sterk het surrealisme de kunst en de beeldcultuur heeft beïnvloed – tot op vandaag de dag. Het surrealisme ontstond rond 1920 in Frankrijk, en kreeg tien jaar later in Nederland vaste grond aan de voeten: vooral in Utrecht, dankzij een clubje kunstenaars waarvan J.H. Moesman de centrale figuur was.

De surrealisten streefden naar bevrijding uit het keurslijf van de katholieke moraal en braken met allerlei burgerlijke, met name seksuele taboes. Ze waren ervan overtuigd dat de mens geen rationeel wezen is, maar beheerst wordt door onderhuidse driften. Om die aan te spreken hechtten ze vooral belang aan de wereld van de droom en introduceerden ze de vrije associatie. Hun werk werd regelmatig als gevaarlijk bestempeld. Het surrealisme bleek echter een vitale stroming die tot op heden doorklinkt in de kunst en beeldcultuur.

Nederlands surrealisme beïnvloed door buitenlands kunstenaars

Het onderwerp van de expositie is kunst en beeldcultuur in Nederland met een sterk surrealistische inslag vanaf 1930 tot heden. De eigen collectie Utrechtse surrealisten uit de jaren 1930 vormt de basis. Deze is rijkelijk aangevuld met bruiklenen uit diverse particuliere en museale collecties. De lijn wordt naar het heden doorgetrokken, niet alleen in de kunst (zoals van Maria Roosen, Roland Sohier, en Aernout Mik), maar ook in de film, reclame en videoclips.

Surrealisme nu

Vandaag de dag is de kunst multidisciplinair en in hoge mate surrealistisch. Meer dan ooit is de wereld doordrongen van surreële beelden die inmiddels haast deel uitmaken van ons dagelijks leven. Zo put de huidige beeldtaal van reclame, mode, film en videoclip veelvuldig uit het surrealistische repertoire. Door het gebruik van moderne en digitale technieken is het nog beter mogelijk het onwerkelijke en vervreemdende te vangen. De huidige beeldwereld laat zien hoe ongewoon, vreemd en beangstigend de gewone werkelijkheid eigenlijk is: de werkelijkheid is niet normaal.

Beleef het zelf

In de tentoonstelling kunnen bezoekers surreële belevenissen opdoen met de ervaringsinstallaties Discontinuum van Tijmen Zonnevijlle, Breinreis van Rhinofly, en De Bovenkamer van Theo Schouwerwou en Paul Klemann. Ook kun je er typische surreële technieken uitproberen als Ecriture Automatique - ook wel automatisch tekenen genoemd - en Cadavre Exquis – kunst maken vanuit het onderbewuste.


Kunstenaars in de tentoonstelling

In de tentoonstelling is werk te zien van: J.H. Moesman, Kor Postma, Fedde Weidema, Gerrit van 't Net, Willem van Leusden, Louis Wijmans, Kristians Tonny, Pyke Koch, Willem Wagenaar, Frans Boers, Marcel Duchamp, Man Ray, Max Ernst, Joan Miró, Hans Bellmer, Emiel van Moerkerken, Louis Lehmann, Getrude Pape, Theo van Baaren, Chris van Geel, Cees Buddingh, Eugène Brands, Karel Appel, Constant, Alain Teister, Armando, Wim de Haan, William Kuik, Piet Ouborg, Jan Elburg, René Daniëls, Paul Klemann, Roland Sohier, Robbie Cornelissen, Aernout Mik, Pipilotti Rist, Frank Halmans, Frans Franciscus, Hein Dingemans, Frank Van den Broeck, Elspeth Diederix, Marijke van Warmerdam, Paul de Reus, Maria Roosen, Kinke Kooi, Voebe de Gruyter, Philip Akkerman, Theo Schouwerwou, K. Schippers, Barbarber, Tijmen Zonnevijlle, Pieke Bergmans, Rhinofly, Philip Mechanicus.