Willem Vogelsang (1875–1954) was de eerste hoogleraar kunstgeschiedenis van Nederland. Met hulp van tekenaar Piet Swillens visualiseerde hij tijdens zijn colleges belangrijke ontwikkelingen in de schilderkunst vanaf de vroege middeleeuwen. Beroemde schilderijen van meesters als Michelangelo, Jan van Eyck en Rembrandt van Rijn werden in collegeplaten onder de loep genomen. Het Centraal Museum Utrecht toonde in 2007 een selectie van deze platen. Het was de eerste keer dat de unieke collegeplaten te zien waren in een tentoonstelling.

Reeksen naaktfiguren
In de tentoonstelling was te zien hoe Vogelsang de compositie van beroemde schilderijen uit de kunstgeschiedenis - Michelangelo’s plafond van de Sixtijnse kapel, de Geboorte van Venus van Botticelli en Van Eycks Arnolfiniportret - voor zijn studenten inzichtelijk maakte. Er moeten aanvankelijk meer dan honderd collegeplaten zijn geweest, waarop enkele duizenden composities uit de kunstgeschiedenis staan afgebeeld. Om zijn studenten bijvoorbeeld het effect van plasticiteit te tonen isoleerde Vogelsang bijna dertig mannelijke naaktfiguren uit voorstellingen van onder andere Antonio del Pollaiuolo, Piero della Francesca en Mantegna om ze naast elkaar op een plaat te laten zien. Twee andere platen tonen de ontwikkeling van het groepsportret van de ‘stijve’ vroeg 16de-eeuwse Jeruzalembroederschap van Jan van Scorel tot aan Rembrandts ‘levendige’ Nachtwacht uit 1642.

Piet Swillens (1890-1963)
Vogelsang liet zijn collegeplaten door Piet Swillens vervaardigen, die als bekwame tekenaar in 1918 werd aangenomen als amanuensis. De collegeplaten in de tentoonstelling geven ons niet alleen een goed beeld van het kunsthistorisch onderwijs van voor de Tweede Wereldoorlog, maar hebben ook hun eigen beeldende zeggingskracht.

Samenwerking en publicatie
Aanleiding voor de tentoonstelling was de benoeming van Vogelsang als de eerste hoogleraar kunstgeschiedenis in Nederland in 1907, honderd jaar geleden. Uit zijn aanstelling ontstond de huidige opleiding Kunstgeschiedenis aan de Universiteit Utrecht. Het initiatief voor de tentoonstelling is genomen door prof. dr. Jeroen Stumpel en dr. Annemieke Hoogenboom om, in samenwerking met het Universiteitsmuseum en het Centraal Museum Utrecht, het honderdjarig bestaan te vieren van de opleiding Kunstgeschiedenis. Bovendien heeft de Universiteit Utrecht een symposium georganiseerd.
Daarnaast is er een publicatie verschenen, geschreven door dr. Annemieke Hoogenboom: ‘De evolutie van de compositie. De kunsthistorische onderwijsplaten van Willem Vogelsang (1875-1954)’, Optima-Vianen, ISBN 978 90 76940 49 6.

Documentation

  • De evolutie van de compositie : kunsthistorische onderwijsplaten van Willem Vogelsang (1875-1954), Annemieke Hoogenboom, Optima (Vianen, 2007), 95 p.
  • De evolutie van de compositie : kunsthistorische onderwijsplaten van Willem Vogelsang en Piet Swillens, introductietekst Mariska Beljon ; overige teksten Annemieke Hoogenboom, Centraal Museum (Utrecht, 2007), [12] p.

Collection in this exhibition

  • No objects from the Centraal Museum collection were shown in this exhibition

Persistent url

To refer to this object please use the following persistent URL: https://hdl.handle.net/21.12130/exhibit.80CD0E05-353E-4891-B872-D55B2DEE6521

Questions?

Do you have a remark or extra information on this exhibition? Please let us know!