Liefde en Lust is de eerste monografische tentoonstelling over de Utrechtse schilder Joachim Wtewael. Wtewael was een briljant colorist en magistrale verteller.

Zijn kleine werken op koper zijn minutieus geschilderde juwelen. Zijn religieuze voorstellingen verbazen door de gevoeligheid. Zijn mythologische werken zijn geestig en humoristisch, met ruziënde of feestvierende goden en godinnen. Zijn afbeeldingen van Mars en Venus zijn zó gewaagd dat sommige ervan werden gecensureerd of verborgen — achter een ander schilderij, op de boekenplank van een verzamelaar of in een museumdepot.

Wie is Joachim Wtewael?

Joachim Wtewael is geboren en overleden in Utrecht. Vroeg in zijn carrière reisde hij naar Italië en Frankrijk waar hij met name de werken van de School van Fontainebleau bestudeerde. In 1592 keerde hij terug naar Utrecht.

Wtewael wordt gezien als de belangrijkste Noord-Nederlandse maniërist. Het maniërisme kenmerkt zich door de weergave van een extreem geïdealiseerde natuur: naakte lichamen en dito ledematen in gekunstelde houdingen bevolken de mythologische, vaak erotisch prikkelende scènes.

Schilderwijze en onderwerpskeuze maken het maniërisme tot een on-Hollandse stijl. Verklaart dat waarom Wtewael, ondanks de hoge waardering in zijn eigen tijd, nu niet bij een groot publiek bekend is? Dat zijn naam op verschillende manieren wordt gespeld (Wttewael, Uytewael, Wtewael) en moeilijk is uit te spreken (U-te-waal) helpt niet mee.

Liefde en Lust

Het thema liefde en lust komt veelvuldig voor in Wtewaels oeuvre. Hij speelt ermee. Op zijn zelfportret houdt hij in zijn linkerhand zijn palet, penselen en schilderstok. Tussen duim en wijsvinger van zijn rechterhand klemt hij het penseel waarmee hij aan het werk is. Op de top van het penseel zit rode verf. Die kleur lijkt niet helemaal willekeurig gekozen. Het is een knipoog, een grapje voor de goede verstaander. Rood is de kleur van het gevaar, maar ook van lust en liefde. Rood is daarom ook de kleur van Mars, de favoriete godenheld van Joachim Wtewael.

Het overspel van Mars en Venus schilderde Wtewael tenminste vier keer. De compositie is steeds anders, maar de expliciet uitgebeelde vrijpartij, waarbij de twee goden op een enkel hoofddeksel of doekje na, naakt in een bed onverholen de liefde bedrijven, is hetzelfde. Ze behoren tot de zeer zeldzame voorbeelden uit de zestiende- en zeventiende-eeuwse schilderkunst waarin de liefdesdaad zichtbaar plaatsvindt. Ook in veel andere schilderijen zitten tal van erotische grapjes en verwijzingen.

Wat is er te zien?

Circa veertig schilderijen en tien tekeningen uit Europese en Amerikaanse collecties, voor het eerst bij elkaar te zien.

Liefde & Lust reist na Utrecht door onder de titel Pleasure & Piety naar de National Gallery of Art, Washington D.C. en het Museum of Fine Arts, Houston.

Designer

Studio Ramin Visch

Documentation

  • Centraal Museum Utrecht [topstukken; 2020], Voorw. Bart Rutten, Marco Grob, Jacqueline Rutten (prod.), Hans Schopping, Sheila Stafleu, Lotte Bont, Thomas de Bruin (red.), Centraal Museum (Utrecht, 2020), 208 p.
  • Joachim Wtewael : Utrecht, Washington and Houston, by Lawrence W. Nichols, (The Burlington Magazine, 157, 1348, july 2015), 501/502
  • Liefde & Lust : De kunst van Joachim Wterwael, red. + tekst James Clifton, Liesbeth Helmus, Arthur K. Wheelock, Jr. met bijdr. van Stijn Alsteen, Anne W. Lowenthal, National Gallery of Art, Centraal Museum, Museum of Fine Arts, Houston (Houston), 210 p.

Collection in this exhibition

Persistent url

To refer to this object please use the following persistent URL: https://hdl.handle.net/21.12130/exhibit.1A6DEA93-3FAB-43E9-A607-BE1D957D884B

Questions?

Do you have a remark or extra information on this exhibition? Please let us know!